რჩევები • 1744656191

ბუნებრივი სუპერპროდუქტი, რომელიც ალცჰაიმერსა და დემენციას აფერხებს - რას წერს გიორგი ფხაკაძე

კვერცხი — ბუნებრივი სუპერპროდუქტი, რომელიც ალცჰაიმერსა და დემენციას აფერხებს,- ამის შესახებ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე, პროფესორი გიორგი ფხაკაძე წერს.ბოლო კვლევების თანახმად, ჩვეულებრივი კვერცხი შესაძლოა ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ბუნებრივი იარაღი იყოს ტვინის დაბერებისა და ნეიროდეგენერაციული დაავადებების — ალცჰაიმერისა და დემენციის — წინააღმდეგ.რა გვიჩვენა კვლევამ?ამერიკელმა მეცნიერებმა ჩაატარეს კვლევა, რომელიც გამოქვეყნდა ჟურნალში Frontiers in Nutrition. 50 წელს გადაცილებული ადამიანების კვების ჩვევებისა და კოგნიტიური ფუნქციების ანალიზის შედეგად დადგინდა, რომ ისინი, ვინც კვირაში მინიმუმ 5 კვერცხს მოიხმარდა, ბევრად უკეთ ინარჩუნებდნენ მეხსიერებასა და გონებრივ სიმახვილეს.• კვერცხში არსებული ქოლინი აუმჯობესებს მეხსიერებას და იცავს ნერვულ ქსოვილს.• კვერცხის ყვითელში შემავალი ლუტეინი იცავს ტვინის უჯრედებს დაბერების პროცესში.• B12 ვიტამინი, რომელიც კვერცხში უხვად გვხვდება, ტვინის ფუნქციონირებისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია.ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, ამჟამად მსოფლიოში 55 მილიონზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს დემენციით და ეს რიცხვი 2050 წლისთვის შესაძლოა თითქმის გასამმაგდეს.საქართველოში, სტატისტიკის ეროვნული სამსახურისა და ჯანდაცვის სამინისტროს არაოფიციალური მონაცემებით, დემენციის შემთხვევები წლიდან წლამდე იმატებს, თუმცა მოსახლეობის დიდ ნაწილს არც კი აქვს ინფორმაცია პრევენციის გზებზე.პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:„ეს აღმოჩენა კიდევ ერთხელ გვიჩვენებს, რამდენად მნიშვნელოვანია ყოველდღიური, ხელმისაწვდომი პროდუქტები ჩვენს ჯანმრთელობაზე. კვერცხი არა მხოლოდ იაფი და ადვილად მოსაპოვებელია, არამედ შეიცავს ისეთ ნივთიერებებს, რომლებიც პირდაპირ გავლენას ახდენენ ტვინის ფუნქციებზე.“როგორ მივიღოთ მაქსიმალური სარგებელი კვერცხიდან?• კვირაში 3–5 ცალი კვერცხი იდეალურია ტვინის ჯანმრთელობისთვის.• უმჯობესია მოხარშული ან ორთქლზე მომზადებული კვერცხი — ნაკლები ცხიმით.• არ უნდა გამოვრიცხოთ კვერცხის ყვითელი — სწორედ იქაა ძირითადი ქოლინი და ლუტეინი.მაგრამ… კვერცხის ხარისხიც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია! სრულად

საზოგადოება • 1744205460

“თუ ეს სიმპტომები გაქვთ სისხლის ანალიზი გაიკეთეთ” - გიორგი ფხაკაძე

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, WHO-ს ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი პროფესორი, გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში საზოგადოებას პერიოდულად უზიარებს სასარგებლო რჩევებს."კოვიდი კი არა – სიმსივნე აღმოჩნდა! როცა ახალგაზრდაა, ჯანმრთელი ხარ და უბრალოდ თავს სუსტად გრძნობ – შეიძლება არც კი იფიქრო, რომ საქმე სასიცოცხლოდ საშიშ დაავადებას ეხება… ასე მოხდა 33 წლის ოლივია ნოულზის შემთხვევაშიც. ქალაქ ბლექპულიდან (დიდი ბრიტანეთი), ოლივიას ჰქონდა დაღლილობა და თავის ტკივილები, რაც ექიმებმა „გრძელვადიან კოვიდს“ დაუკავშირეს. მაგრამ ერთ დღეს მას მტკივნეულად ასტკივდა კბილები და სასწრაფოდ საავადმყოფოში წავიდა. იქ აღმოაჩინეს: მწვავე მიელოიდური ლეიკემია (AML) – იშვიათი და ძალიან აგრესიული სისხლის სიმსივნე. მან გაიარა ქიმიოთერაპია, ცოტა ხნით მიაღწია გაუმჯობესებას… მაგრამ სიმსივნე დაბრუნდა. ოლივიამ მიიღო ექსპერიმენტული CAR-T იმუნოთერაპია, რამაც მას დროებით სიმსივნე დაუყუჩა და კიდევ ერთი ტრანსპლანტაციის საშუალება მისცა. მაგრამ 2025 წლის დასაწყისში სიმსივნე ისევ დაბრუნდა.და მაინც – ოლივიამ შეძლო £25,000-ის შეგროვება ლეიკემიის კვლევისთვის, მარათონში მონაწილეობით!სწორედ ასეთი ადამიანები ცვლიან მომავალს.პროფესორი გიორგი ფხაკაძე: „ეს შემთხვევა ნათლად გვაჩვენებს, რამდენად საშიშია არასწორი დიაგნოზი.სულ რაღაც დაღლილობასა და თავის ტკივილს მიაწერეს კოვიდს — და გოგონამ სიმსივნის მკურნალობა დაგვიანებით დაიწყო. ჩვენ, ექიმებმა, უნდა ვიყოთ მეტად ფხიზლად. არ შეიძლება ნებისმიერი ქრონიკული სიმპტომი კოვიდს მივაწეროთ.სწრაფი და ზუსტი დიაგნოზი — ამაშია გადარჩენის შანსი.“ რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება: თუ ხანგრძლივად გაწუხებთ დაღლილობა, თავის ტკივილი, ძილიანობა — ეს არ არის უბრალოდ სტრესი ან კოვიდი გაიარეთ სისხლის ანალიზი — სრული პროფილი, ფერიტინი, ჰემოგლობინი მოითხოვეთ დამატებითი გამოკვლევები, თუკი გრძნობთ, რომ რაღაც არ არის რიგზე“, – წერს გიორგი ფხაკაძე.

რჩევები • 1744132160

დემენცია, ინსულტი და დეპრესია – დაავადებები, რომელთა დიდი ნაწილი თავიდან აცილებადია! – რას წერს გიორგი ფხაკაძე

პროფესორი, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საერთაშორისო ექსპერტი გიორგი ფხაკაძე საყურადღებო ინფორმაციას ავრცელებს, რომელსაც უცვლელად გთავაზობთ:დღეს მსოფლიოში 55 მილიონზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს დემენციით და პროგნოზით, ეს რიცხვი თითქმის სამჯერ გაიზრდება 2050 წლამდე!ინსულტით გამოწვეული სიკვდილიანობა სავარაუდოდ გაორმაგდება, ხოლო10-დან 2 მოზრდილი ადამიანი განიცდის დეპრესიას ცხოვრების გვიან ეტაპზე.მაგრამ ახალმა კვლევებმა გვაჩვენა: ეს ყველაფერი არც გენეტიკური განაჩენია და არც გარდაუვალი ბედი!მრავალი კვლევა აჩვენებს, რომ ცხოვრების წესის ცვლილებები – როგორიცაა სწორი კვება, ფიზიკური აქტივობა, სტრესის მართვა და ტვინის მუდმივი აქტიურობა – ამცირებს დემენციის, ინსულტის და დეპრესიის რისკს.ძირითადი მიგნებები კვლევებიდან:1. დემენციის თავიდან აცილება:WHO-ის შეფასებით, დემენციის შემთხვევების 40%-მდე შეიძლება თავიდან ავიცილოთ ცხოვრების სტილის მართვით.ყოველდღიური სიარული, წიგნების კითხვა, ახალი უნარების სწავლა ტვინის აქტიურობას ინარჩუნებს.2. ინსულტის პრევენცია:მაღალი წნევა და ქოლესტერინი მთავარი რისკ-ფაქტორებია.მიწოდებული მონაცემებით, ინსულტის 80% პრევენციულია ჯანსაღი კვებითა და ფიზიკური აქტივობით.3. დეპრესია 60+ ასაკში:სოციალური იზოლაცია ზრდის დეპრესიის რისკს 60%-ით.აქტიური ურთიერთობები, მოხალისეობა, ჯგუფური აქტივობები ამცირებს ამ რისკს.5 რჩევა ტვინის ჯანმრთელობისთვის:1. იზრუნეთ კვებაზე – მეტი ბოსტნეული, თევზი, ზეითუნის ზეთი – ეგრეთწოდებული “地მეტერანული დიეტა”... ნახეთ სრულად

საზოგადოება • 1743801203

რძე, ჩირი, ჩაი... ჩუმად მოქმედი კანცეროგენი ჩვენს ყოველდღიურ საკვებში - გიორგი ფხაკაძე

ჯანდაცვის ექსპერტი გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში ინფორმაციას ავრცელებს და წერს, რომ  აფლატოქსინი – ჩუმად მოქმედი კანცეროგენია ჩვენს ყოველდღიურ საკვებში.მისი განმარტებით, აფლატოქსინი გვხვდება რძეში, ჩირში, ჩაიში.„ძალიან რთულია, როცა ვიგებთ, რომ ყოველდღიური მოხმარების პროდუქტებში – როგორიცაა რძე, ჩირი, ჩაი – აღმოჩენილია ისეთი საშიში ნივთიერება, როგორიცაა აფლატოქსინი B1.მაგრამ როგორც საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ექსპერტი, ვამბობ შემდეგს:  პანიკის საფუძველი არ არსებობს,   საკითხი უნდა განვიხილოთ სიღრმისეულად და სამართლიანად.  მოსახლეობას უნდა მივაწოდოთ სრული და სანდო ინფორმაცია – რადგან ეს საფრთხე ჩუმად მოქმედებს და შედეგს წლების შემდეგ იძლევა.რატომ არის აფლატოქსინი საშიში?• აფლატოქსინი B1 ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ ბუნებრივ კანცეროგენად• ის ღვიძლში გარდაიქმნება აფლატოქსინ M1-ად, რომელიც ხვდება რძეში და რძის პროდუქტებში• მოქმედებს გენებზე – აზიანებს სიმსივნის დამთრგუნველ p53 გენს• აფლატოქსინი გროვდება ორგანიზმში – დღევანდელი მცირე დოზა შეიძლება ხვალ გრძელვადიან სერიოზულ ზიანად გადაიქცეს.  მაღალი რისკის შემცველი პროდუქტებია:• რძე და რძის პროდუქტები• ჩირი (ლეღვი, ქიშმიში, ქლიავი, ატამი, გარგარი და სხვა)• ჩაი და ბალახეული ნაყენები• სახლის პირობებში დამზადებული და არასწორად შენახული პროდუქტები  რატომ არის ეს საკითხი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის პრიორიტეტი?ეს არ არის მხოლოდ ერთჯერადი მოწამვლის საკითხი – ეს არის ქრონიკული დაავადებებისა და სიმსივნეების გაზრდილი რისკი მთელი მოსახლეობისთვის, განსაკუთრებით ბავშვებისა და ქრონიკული მომხმარებლებისთვის. განსაკუთრებით საშიშია:• დაბინძურებული პროდუქტი ბავშვებისთვის• არაკონტროლირებადი ბაზრის პროდუქტები• სახლის პირობებში დამზადებული ჩირი და ჩაი, რომელიც არ მოწმდება  როგორ დავიცვათ თავი?• შევარჩიოთ მხოლოდ სანდო და შემოწმებული პროდუქტები• მოვერიდოთ ობიან, ტენიან, უცნაური სუნის მქონე ჩირსა და ჩაის• აუცილებელია პროდუქტების მონიტორინგი სხვადასხვა კანცეროგენებზე, მათ შორის:• ნიტროზამინები – დამუშავებული ხორცი (ძეხვი, სოსისი)• პოლიციკლური არომატული ნახშირწყალბადები – შებოლილი და ნახშირის ცეცხლზე მომზადებული საკვები• აკრილამიდი – ჩიფსები, შემწვარი პური, ორცხობილები• ტრანსცხიმები, ბისფენოლი A, ხელოვნური დამატკბობლები და სხვა  სამეცნიერო მტკიცებულება:Aflatoxin B1 არის კანცეროგენი ნაერთი, რომელიც იწვევს G → T ტიპის გენურ ცვლილებას სიმსივნის დამთრგუნველ p53 გენში (codon 249).ის ღვიძლში გარდაიქმნება P450 ფერმენტების მეშვეობით გენოტოქსიკურ მეტაბოლიტებად, გროვდება ღვიძლის ქსოვილში და ზრდის ღვიძლის კიბოს (ჰეპატოცელულური კარცინომის) რისკს.წყარო

საზოგადოება • 1743330381

ნახატი, რომელიც შეიძლება თქვენი ფსიქიკური ჯანმრთელობის სარკე იყოს - რას წერს გიორგი ფხაკაძე

გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში საზოგადოებას პერიოდულად უზიარებს სასარგებლო რჩევებს. ამჯერად იგი ნახატის ფოტოს აქვეყნებს, რომელიც ჩვენი ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესახებ ბევრს ამბობს.ტრიალებს? ბრუნავს? – ნახატი, რომელიც შეიძლება თქვენი ფსიქიკური ჯანმრთელობის სარკე იყოსპროფესორი გიორგი ფხაკაძეიაპონელი ფსიქიატრი აკიოშა კიტაკოა ცნობილი გახდა ერთ-ერთი ვიზუალური ტესტით, რომელიც, მისი თქმით, ასახავს ადამიანის ნერვული სისტემის მდგომარეობას.როგორ მუშაობს ტესტი:️ეს ილუზიური ნახატი (იხ. ფოტო) ერთსა და იმავე დროს, ყველა ადამიანისთვის განსხვავებულად აღიქმება:• თუ თქვენთვის ნახატი უმოძრაოა – თქვენი ნერვული სისტემა სტაბილურ მდგომარეობაშია.• თუ ნელა მოძრაობს ან ტრიალებს – შესაძლოა გადაღლილი ხართ, გჭირდებათ დასვენება, სტრესი უნდა შეამციროთ და უნდა გეძინოთ მინიმუმ 8 საათი.• თუ ნახატი ინტენსიურად ბრუნავს, მოძრაობს ან თითქოს “გარბის” – ეს შეიძლება მიანიშნებდეს თქვენს ზედმეტ სტრესზე, ძლიერ დაძაბულობაზე ან ფსიქიკურ გადატვირთვაზე. ამ შემთხვევაში სასურველია კონსულტაცია ექიმთან.პირადი დაკვირვება:ეს ილუზია შეიძლება სახალისოც ჩანდეს, მაგრამ იგი გვახსენებს, რომ ჩვენი ტვინი, სენსორული აღქმა და ფსიქიკური მდგომარეობა მჭიდროდაა გადაბმული.თუ თქვენთვის გამოსახულება მუდმივად მოძრაობს, ნუ დააიგნორებთ ამას – სწორი ძილი, ემოციური განტვირთვა და ფსიქოლოგიური მხარდაჭერა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია.პროფესორ გიორგი ფხაკაძის რჩევა:“ფსიქიკური ჯანმრთელობა არ არის მხოლოდ დიაგნოზი – ეს არის ყოველდღიური ჰიგიენა.თუ ასეთი ვიზუალური ტესტები გეუბნებათ ‘გაჩერდი და დაისვენე’, აუცილებლად მოუსმინეთ თქვენს სხეულს.ჩვენი მიზანია – არ მივიყვანოთ გადატვირთულობა ქრონიკულ მდგომარეობამდე“,- წერს გიორგი ფხაკაძე. 

რჩევები • 1743148920

„ეს ორი პროდუქტი კიბოს წინააღმდეგ ბუნებრივი ფარია!“ – რას აცხადებს გიორგი ფხაკაძე

ნიორი და ხახვი არა მხოლოდ არომატული ინგრედიენტებია, არამედ ძლიერი ბუნებრივი სამკურნალო საშუალებებიც – ამის შესახებ ჯანდაცვის ექსპერტი გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში წერს:5 მიზეზი, თუ რატომ უნდა მიირთვათ მეტი ხახვი და ნიორი! ნიორი და ხახვი არა მხოლოდ არომატული ინგრედიენტებია, არამედ ძლიერი ბუნებრივი სამკურნალო საშუალებებიც. აქ არის 5 მთავარი მიზეზი, რატომ უნდა გახდეს ეს პროდუქტები თქვენი ყოველდღიური რაციონის ნაწილი!ნიორი და ხახვი – კიბოს წინააღმდეგ ბუნებრივი ფარი  ნიორი და ხახვი შეიცავს გოგირდოვან ნაერთებს და ფლავონოიდებს, რომლებიც ძლიერი ანტიოქსიდანტებია. კვლევებმა აჩვენა, რომ მათი რეგულარული მოხმარება შესაძლოა 60%-ით შეამციროს ზოგიერთი ტიპის კიბოს განვითარების რისკი.ძლიერი დაცვა ვირუსებისა და ინფექციებისგან  ნიორი აძლიერებს იმუნურ სისტემას და ხელს უწყობს გაციების და გრიპის სწრაფად მკურნალობას  . ერთ-ერთი საუკეთესო ბუნებრივი მეთოდი? – პირველივე სიმპტომების დროს ერთი კბილი ნიორის მიღება!ასევე, ცხელი ხახვის სუპი შესანიშნავი დამატებითი საშუალებაა.ბუნებრივი ანტიბაქტერიული საშუალება  ნიორი ცნობილია თავისი ანტიბაქტერიული და ანტივირუსული თვისებებით. ის კლავს მავნე მიკრობებს, ნაწლავურ პარაზიტებს და სოკოვან ინფექციებს. ხახვიც იგივე ეფექტს იძლევა, განსაკუთრებით ბაქტერიების და ინფექციების წინააღმდეგ ბრძოლისას.ნიორი და ხახვი ქოლესტერინის გასაკონტროლებლად  კვლევების მიხედვით, ნიორი ხელს უწყობს ცუდი ქოლესტერინის (LDL) შემცირებას და კარგი ქოლესტერინის (HDL) მატებას. ხახვიც ამ ეფექტს ავლენს, განსაკუთრებით, თუ ნედლად მიირთმევთ (მაგალითად, სალათებში ან სენდვიჩებში).გულის ჯანმრთელობის გაუმჯობესება  ნიორი ამცირებს არტერიულ წნევას, ხოლო ხახვი ხელს უშლის თრომბების წარმოქმნას, რაც ამცირებს გულის შეტევისა და ინსულტის რისკს.როგორ მოვამზადოთ ნიორის ზეთი ყურის ტკივილის სამკურნალოდ?ინგრედიენტები:1 კბილი ნიორი2-4 სუფრის კოვზი ზეითუნის ზეთი პატარა მინის ბოთლიბამბის ტამპონიმომზადება:დაჭყლიტეთ ნიორი და მოათავსეთ ქვაბში ზეითუნის ზეთთან ერთად.დაბალ ცეცხლზე გააცხელეთ (არ უნდა ადუღდეს).გააჩერეთ 10-15 წუთი, შემდეგ გაწურეთ და ჩაასხით მინის ბოთლში.გამოყენება:დაზარალებული ყური ზემოთ უნდა იყოს მიმართული.ჩაიწვეთეთ 2-3 წვეთი თბილი ნიორის ზეთი და ნაზად ჩადეთ ბამბის ტამპონი, რომ ზეთი არ გადმოვიდეს... უფრო ვრცლად

საზოგადოება • 1741677041

მადლობა პოლიციას, მყისიერი რეაგირებისთვის - რა შეემთხვა გიორგი ფხაკაძეს

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე პროფესორი გიორგი ფხაკაძე წერს, რომ უცხო პირმა ქუჩაში შეურაცხყოფა მიაყენა და მისი მისამართით, სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი სიტყვები გააჟღერა. მისივე თქმით, ამაზე სამართალდამცავმა უწყებამ სწრაფი რეაგირება მოახდინა, რისთვისაც მადლობას უხდის.„მადლობა პოლიციას მყისიერი რეაგირებისთვის.გუშინ, შუადღისას ჩემი მეგობრის მამის პანაშვიდზე მივდიოდი, საკმაოდ დამწუხრებული, და ყვავილებს ვყიდულობდი, როდესაც მძღოლმა მანქანა გააჩერა და მკითხა: „შენ ხარ ის კაცი, ვინც ეს COVID-ის ამბავი მოაწყო და შეგვაშინა?“ვუპასუხე: „თუ გაქვთ შეკითხვები, სიამოვნებით გიპასუხებთ.“ამის შემდეგ მან შეურაცხყოფა მომაყენა და სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი სიტყვებიც მითხრა.ამ დროს კამერა ჩავრთე, გადავუღე მანქანას ფოტოები, ასევე გადავიღე თვითონ პიროვნება და მანქანაზე არსებული ნიშანი, რომელიც, როგორც მივხვდი, მიუთითებდა მის კავშირს რომელიღაც სამთავრობო სამსახურთან.შემდეგ პოლიციას, 112-ს დავუკავშირდი და დეტალურად ავუხსენი სიტუაცია. მივაწოდე პირის მანქანის ნომერი, აღვნიშნე, რომ მან შეურაცხყოფა მომაყენა და სიცოცხლის ხელყოფის მუქარა გამოთქვა, და ვთხოვე, კანონის შესაბამისად გაეწიათ რეაგირება.სასიამოვნოდ გამიკვირდა, რომ გლდანი-ნაძალადევის მე-9 სამმართველომ უსწრაფესად მოახდინა შესაბამისი რეაგირება. პიროვნება იდენტიფიცირებული იქნა, ყველა საჭირო ზომა გატარდა, ხოლო 24 საათში პოლიციამ დამიდასტურა, რომ კანონის ფარგლებში ყველა აუცილებელი ნაბიჯი გადაიდგა.ეს შემთხვევა არა მხოლოდ საქართველოს პოლიციის მაღალი პროფესიონალიზმის დადასტურებაა, არამედ მნიშვნელოვანი გზავნილი ყველა დამნაშავესა და მოძალადისთვის – საქართველოს პოლიცია პროფესიონალურად და მტკიცედ ასრულებს თავის მოვალეობას.ასევე, ეს მნიშვნელოვანი გაკვეთილია თითოეული ჩვენგანისთვის – არ უნდა მივმართოთ თვითნებურ ქმედებებს, არამედ ვენდოთ პოლიციის პროფესიონალიზმს და მივმართოთ სამართლებრივ გზებს. როდესაც ვცხოვრობთ სამართლებრივ სახელმწიფოში, ჩვენი უფლება და ვალდებულებაა, დავეყრდნოთ კანონს და მის დამცველებს.ამ წერილით განსაკუთრებული მადლობა მინდა გადავუხადო საქართველოს პოლიციას, განსაკუთრებით კი გლდანი-ნაძალადევის მე-9 სამმართველოს, მათი ოპერატიულობისა და პროფესიონალიზმისთვის. თქვენი სწრაფი და ეფექტური მუშაობა მართლაც დასაფასებელია!“ - წერს ფხაკაძე.

ჯანდაცვა • 1741279803

„მეცნიერებმა დაადასტურეს ორსულობის დროს პლასტმასის არსებული ქიმიკატების ზემოქმედება შეიძლება ბავშვის აუტიზმის გამომწვევი მიზეზი იყოს“ - გიორგი ფხაკაძე

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ექსპერტი, გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში ერთ-ერთი უახლესი სამეცნიერო კვლევის შედეგებს ეხმიანება – აღნიშნული კვლევით, მეცნიერებმა დაადასტურეს, რომ ორსულობის დროს პლასტმასაში არსებული ქიმიკატების ზემოქმედება შეიძლება ბავშვის აუტიზმის გამომწვევი მიზეზი იყოს. როგორც გიორგი ფხაკაძე წერს, საქართველოში პლასტმასის ბოთლებისა და გადამუშავებული საკვების მოხმარება ძალიან მაღალია, რაც შესაძლოა ბავშვებში ნეიროგანვითარების პრობლემების ზრდას უწყობდეს ხელს:გიორგი ფხაკაძე მკითხველს ასევე უზიარებს რეკომენდაციებს, თუ როგორ უნდა ავიცილოთ თავიდან BPA-ს [ პლასტმასის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ქიმიკატი] მავნე ზემოქმედება.„მეცნიერებმა დაადგინეს: პლასტმასაში არსებული ქიმიკატები შესაძლოა აუტიზმის რისკს ზრდიდეს! ახალი სამეცნიერო კვლევები აჩვენებს, რომ ორსულობის დროს დედის ორგანიზმში დაგროვილი ბისფენოლ A (BPA) – პლასტმასის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ქიმიკატი – შესაძლოა პირდაპირ იყოს დაკავშირებული ბავშვის აუტიზმის სპექტრის აშლილობის (ASD) განვითარებასთან, განსაკუთრებით ბიჭებში.საქართველოში, სადაც პლასტმასის ბოთლებისა და კონტეინერების გამოყენება ყოველდღიურობის ნაწილია, ეს მიგნება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია! ბისფენოლ A (BPA) და მისი გავლენა ნერვულ განვითარებაზე: BPA არის ქიმიური ნაერთი, რომელიც გამოიყენება პლასტმასის ბოთლებში, საკვების შეფუთვებში, კონსერვის ქილებში და თერმული ქაღალდის ქვითრებში.კვლევებმა აჩვენა, რომ BPA-ს შეუძლია შეაღწიოს ორგანიზმში საკვებით, სასმელით და კანიდან შეხების გზით. BPA მოქმედებს როგორც ენდოკრინული სისტემის დამრღვევი, რაც ნიშნავს, რომ ის შეიძლება ჩაერიოს ჰორმონების ბალანსში, განსაკუთრებით ნაყოფის განვითარებისას.კვლევის შედეგები: BPA-სა და აუტიზმის კავშირი: მკვლევრებმა ავსტრალიის Florey Neuroscience Institute-დან აღმოაჩინეს, რომ ორსულობის ბოლო ტრიმესტრში დედის ორგანიზმში BPA-ს მაღალი დონე პირდაპირ კავშირშია ბავშვებში აუტიზმის განვითარებასთან.კვლევა ეფუძნება Barwon Infant Study (ავსტრალია) და Columbia Center for Children’s Environmental Health (აშშ)-ის მონაცემებს. ბიჭებში, რომელთა დედებს ორსულობისას BPA-ს მაღალი დონე აღენიშნებოდათ, 3.5-ჯერ უფრო ხშირად გამოვლინდა აუტიზმის ნიშნები 2 წლის ასაკში და უფრო მაღალი იყო აუტიზმის დიაგნოზის მიღების ალბათობა 11 წლის ასაკში. ლაბორატორიულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ BPA ამცირებს არომატაზას (Aromatase) აქტივობას – ეს არის ფერმენტი, რომელიც საჭიროა ტესტოსტერონის ნეიროესტროგენად გარდასაქმნელად. ეს პროცესები მნიშვნელოვანია ტვინის სწორი განვითარებისათვის და მათი დარღვევა შეიძლება იყოს ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც აუტიზმის რისკს ზრდის!ორსულობის პერიოდში რომელი პროდუქტები უნდა ავირიდოთ? პლასტმასის ბოთლებში შენახული წყალი და სასმელები – მაღალი ტემპერატურის ზემოქმედებით, BPA შეიძლება გადანაცვლდეს სითხეში. კონსერვირებული საკვები ლითონის ქილებში – შესაძლოა შეიცავდეს BPA-ს, რომელიც ნელ-ნელა გადადის საკვებში.თერმული ქაღალდის ქვითრები (სალაროს ჩეკები) – უმჯობესია, ხელით შეხებისას არ ვიკვნიტოთ თითები, რადგან ეს ქიმიკატები მარტივად გადადის ორგანიზმში. სწრაფი კვების შეფუთვა – ბევრი ასეთი შეფუთვა დაფარულია ქიმიური ნივთიერებებით, რომლებიც საკვებში შეიძლება მოხვდეს.გადამუშავებული და შეფუთული საკვები – შეიცავს კონსერვანტებს და ქიმიურ დანამატებს, რომლებიც ორგანიზმზე უარყოფითად მოქმედებს. მიკროტალღურ ღუმელში პლასტმასის კონტეინერში გაცხელებული საკვები – სიცხის ზემოქმედებით, BPA საკვებში გადადის.როგორ ავიცილოთ თავიდან BPA-ს მავნე ზემოქმედება? შეამცირეთ პლასტმასის ბოთლებისა და ლითონის ქილების მოხმარება – უპირატესობა მიანიჭეთ მინის ან უჟანგავი ფოლადის ბოთლებს. არ გააცხელოთ საკვები პლასტმასის კონტეინერებში – სიცხის ზემოქმედებით BPA უფრო მარტივად გადადის საკვებში მოერიდეთ გადამუშავებულ პროდუქტებს – ხშირად გადამუშავებული საკვები შეიცავს BPA-ს, რაც ზრდის ორგანიზმში მისი დაგროვების რისკს.გაითვალისწინეთ ორსულობის პერიოდში სწორი კვება – ექიმთან კონსულტაცია დაგეხმარებათ მავნე ქიმიკატების ზემოქმედებისგან თავის არიდებაში. შეამოწმეთ პროდუქციის ეტიკეტები – მოძებნეთ ეტიკეტი „BPA-Free“, რაც მიუთითებს, რომ პროდუქტი არ შეიცავს ამ მავნე ქიმიკატს. გიორგი ფხაკაძის კომენტარი: „BPA-ს გავლენა ბავშვის ნერვულ განვითარებაზე უნდა იყოს მნიშვნელოვანი საკითხი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის! საქართველოში პლასტმასის ბოთლებისა და გადამუშავებული საკვების მოხმარება ძალიან მაღალია, რაც შესაძლოა ბავშვებში ნეიროგანვითარების პრობლემების ზრდას უწყობდეს ხელს.ორსულობის პერიოდში სწორი კვება და მავნე ქიმიკატებისგან თავის არიდება ერთერთი მთავარი პრევენციული ზომაა! ჩვენ შეგვიძლია შევამციროთ ეს რისკები ცნობიერების ამაღლებით და სწორი არჩევანის გაკეთებით – ეს არის ის, რაც საზოგადოებრივმა ჯანდაცვამ უნდა მოაქციოს ყურადღების ცენტრში!“ძირითადი გზავნილი: BPA შესაძლოა ზრდიდეს აუტიზმის რისკს, განსაკუთრებით ორსულობის პერიოდში! პლასტმასის ბოთლების, ლითონის ქილების და გადამუშავებული საკვების შეზღუდვა ამცირებს მავნე ქიმიკატების ზემოქმედებას! განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდება ორსულებს – ჯანსაღი კვება და ქიმიკატებისგან დაცვა აუცილებელია ნაყოფის ჯანმრთელი განვითარების უზრუნველსაყოფად!“, – წერს გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში.

საზოგადოება • 1741277181

დასახელდა საკვები, რომელიც თვალის ჯანმრთელობას ზიანს აყენებს

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, კვლევებზე დაყრდნობით ასახელებს საკვებს, რომელიც თვალის ჯანმრთელობას ზიანს აყენებს.„იცოდით, რომ ზოგიერთი ყოველდღიური საკვები შეიძლება თქვენს მხედველობას სერიოზულ საფრთხეს უქმნიდეს? ახალი სამეცნიერო კვლევები აჩვენებს, რომ ზოგიერთი პროდუქტის რეგულარული მოხმარება ზრდის ასაკთან დაკავშირებული მაკულარული დეგენერაციის (AMD) და მხედველობის გაუარესების რისკს!საქართველოში თვალის დაავადებები საკმაოდ გავრცელებულია, ამიტომ მნიშვნელოვანია, ვიცოდეთ, რომელი საკვები უნდა მოვერიდოთ მხედველობის შესანარჩუნებლად!პროდუქტები, რომლებიც, შესაძლოა, ზიანს აყენებდნენ თქვენს მხედველობას:თეთრი პური და მაღალგლიკემიური ნახშირწყლებირატომ? – სწრაფად ზრდიან სისხლში შაქრის დონეს, რაც ნეგატიურად მოქმედებს თვალის სისხლძარღვებზე და ზრდის AMD-ის რისკს.ფრანგული კარტოფილი და გადამუშავებული ცხიმებირატომ? – შეიცავს დიდი რაოდენობით ტრანსცხიმებს, რაც ხელს უწყობს თვალის ქსოვილების ანთებას და დაბინძურებას.ბეკონი, სოსისი და დამუშავებული ხორცირატომ? – შეიცავს მაღალ ნატრიუმს და ქოლესტერინს, რაც ხელს უწყობს თვალის სისხლძარღვების დაზიანებას და მხედველობის გაუარესებას.სნექები და გაზიანი სასმელებირატომ? – ძალიან მაღალია შაქრის შემცველობით, რაც აზიანებს ბადურას უჯრედებს და ზრდის დიაბეტური რეტინოპათიის რისკს.მარილიანი და სწრაფი კვების პროდუქტებირატომ? – მარილის ჭარბი მოხმარება ზრდის არტერიულ წნევას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს თვალის კაპილარების დაზიანება და მხედველობის დაკარგვა.ეს ყველაფერი ნიშნავს, რომ რაციონში უნდა ვიყოთ ფრთხილად და ვეცადოთ, რაც შეიძლება ნაკლები გადამუშავებული და მაღალი გლიკემიური საკვები მივიღოთ!როგორ შევინარჩუნოთ ჯანმრთელი მხედველობა?მიიღეთ მეტი ბოსტნეული და ხილი – განსაკუთრებით სტაფილო, ისპანახი, ბულგარული წიწაკა და მოცვი, რომლებიც მდიდარია ანტიოქსიდანტებით და თვალის ბადურას იცავენ.ცილებით მდიდარი კვება – თევზი (ომეგა-3-ით), თხილი და კვერცხი მხედველობას აძლიერებს.შეამცირეთ გადამუშავებული საკვები – მარილიანი, ცხიმიანი და გადამუშავებული პროდუქტები ნეგატიურად მოქმედებენ თვალის ჯანმრთელობაზე.დალიეთ საკმარისი წყალი – თვალების სიმშრალისა და გაღიზიანების თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია, საკმარისი რაოდენობის სითხის მიღება.მოერიდეთ ეკრანთან დიდხანს ჯდომას – თვალების დაძაბულობა (Digital Eye Strain) პირდაპირ მოქმედებს მხედველობის დაქვეითებაზე.„თვალის ჯანმრთელობა პირდაპირ არის დამოკიდებული ჩვენს კვებაზე! საქართველოში, სადაც არაჯანსაღი საკვების მოხმარება საკმაოდ მაღალია, ძალიან მნიშვნელოვანია საზოგადოების ინფორმირება ამ საფრთხეების შესახებ.ჯანსაღი კვება, ფიზიკური აქტივობა და სათანადო პროფილაქტიკა მხედველობის შენარჩუნებისთვის აუცილებელია! ჩვენი თვალების დაცვა არ არის რთული – საკმარისია, ვეცადოთ, რაციონი უფრო დაბალანსებული და ჯანსაღი გავხადოთ!ძირითადი გზავნილიგადამუშავებული, ცხიმიანი და შაქრიანი საკვების ჭარბი მოხმარება პირდაპირ მოქმედებს თვალის ჯანმრთელობაზე და ზრდის მაკულარული დეგენერაციის (AMD) და მხედველობის დაქვეითების რისკს!თუ გვსურს მხედველობის შენარჩუნება, აუცილებელია, მეტი ბოსტნეულის, ცილოვანი საკვების და ჯანსაღი ცხიმების მიღება!ტექნოლოგიური ცხოვრების წესთან ერთად, ჩვენი თვალები ყოველდღიურად დამატებით სტრესს განიცდიან, ამიტომ მნიშვნელოვანია, რეგულარულად ვიზრუნოთ მათზე!“ - წერს გიორგი ფხაკაძე.

რჩევები • 1741248000

სასარგებლოა თუ არა ჯანმრთელობისთვის ბანანის ყოველდღე მირთმევა

სასარგებლოა თუ არა ჯანმრთელობისთვის ბანანის ყოველდღე მირთმევა - ამ თემაზე ჯანდაცვის ექსპერტი, გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში წერს.„ბანანი ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული და სასარგებლო ხილია, მაგრამ მისი ყოველდღიური მოხმარება უნდა მოხდეს ზომიერად!ბანანი მდიდარია კალიუმით, მაგნიუმით, ბოჭკოებით და ბუნებრივი შაქრებით, რაც მას ენერგიის სწრაფი წყაროს ხდის. თუმცა, გადაჭარბებულმა მოხმარებამ შესაძლოა გამოიწვიოს სისხლში შაქრის მატება, მუცლის შებერილობა და ზოგიერთი დაავადების რისკის ზრდა.საქართველოში, სადაც ჯანსაღ კვებაზე ცნობიერება იზრდება, მნიშვნელოვანია, ვიცოდეთ, როგორ მოვიხმაროთ ბანანი ისე, რომ მაქსიმალური სარგებელი მივიღოთ და რისკებიც თავიდან ავირიდოთ!ბანანის სარგებელიგულისა და წნევის რეგულაცია – ბანანი მდიდარია კალიუმით, რომელიც არეგულირებს არტერიულ წნევას და ამცირებს გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკს (1).მეტაბოლიზმის სტიმულაცია – ბანანში არსებული ბოჭკოები ხელს უწყობს მონელებას და ნაწლავის მიკროფლორას, ამცირებს ყაბზობის რისკს (2).ბედნიერების ჰორმონი – ბანანი შეიცავს ტრიპტოფანს, რომელიც გარდაიქმნება სეროტონინად, რაც აუმჯობესებს განწყობას და ეხმარება სტრესის მართვაში (3).ენერგიის ბუნებრივი წყარო – ბანანი შეიძლება გახდეს იდეალური საჭმელი ვარჯიშის ან ფიზიკური დატვირთვის შემდეგ, რადგან სწრაფად აღადგენს ენერგიას.ეს ყველაფერი ნიშნავს, რომ ბანანი ძალიან სასარგებლოა, თუმცა ზომიერად უნდა მივიღოთ!ბანანის შესაძლო უარყოფითი ეფექტები და სიფრთხილის ზომებიშაქრის მაღალი შემცველობაბანანი შეიცავს ბუნებრივ შაქარს, რაც სისხლში გლუკოზის სწრაფ მატებას იწვევს.მუცლის შებერილობა და მონელების დარღვევებიბანანი შეიცავს ბოჭკოს, რაც ზოგიერთ ადამიანში მუცლის შებერილობას იწვევს, განსაკუთრებით მაშინ, თუ დიდი რაოდენობით მიირთმევენ. თუ ხშირად გაწუხებთ შებერილობა, ბანანის მიღება უნდა შეზღუდოთ და უპირატესობა მიანიჭოთ მწვანე ბანანს.რამდენი ბანანი უნდა მივიღოთ დღეში?1-2 ბანანი დღეში საკმარისია სასარგებლო ეფექტისთვის, ზედმეტი შაქრის გარეშე.საჭიროა ბალანსი – ბანანი უნდა შევათავსოთ სხვა ხილთან, ბოსტნეულთან და პროტეინებით მდიდარ საკვებთან, რათა კვება იყოს მრავალფეროვანი.ბანანი ერთ-ერთი ყველაზე სასარგებლო ხილია, მაგრამ არავითარი საკვები არ უნდა მივიღოთ ულიმიტოდ. ჯანსაღი კვება ნიშნავს ბალანსსა და მრავალფეროვნებას!ბანანის მიღება განსაკუთრებით სასარგებლოა ბავშვებისთვის, სპორტსმენებისთვის და მათთვის, ვისაც სჭირდება ენერგიის სწრაფი აღდგენა. თუმცა, მნიშვნელოვანია მისი დაბალანსებული მოხმარება და ზედმეტი შაქრის მიღების თავიდან აცილება“,- წერს გიორგი ფხაკაძე.

რჩევები • 1740508918

ყველაზე ბინძური ნივთი თქვენს სახლში - ის ყოველ 5-7 დღეში უნდა შეიცვალოს!

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე, პროფესორი გიორგი ფხაკაძე კვლევებზე დაყრდნობით ასახელებს ნივთს, რომელიც სახლში ყველაზე ბინძური შეიძლება აღმოჩნდეს.„იცოდით, რომ თქვენი სამზარეულოს ღრუბელი შეიძლება უფრო ბინძური იყოს, ვიდრე ტუალეტის ნიჟარა?კვლევები აჩვენებს, რომ სამზარეულოს ღრუბელი ერთ-ერთი ყველაზე ბაქტერიებით სავსე ნივთია სახლში. მიკრობიოლოგების შეფასებით:ღრუბელზე ბაქტერიების კონცენტრაცია ისეთივე მაღალია, როგორც ადამიანის ფეკალიებში! მასში გვხვდება E. coli, სალმონელა და სტაფილოკოკი, რაც შეიძლება მძიმე ინფექციების გამომწვევი გახდეს.ღრუბლის დასუფთავება მიკროტალღურ ღუმელში, ან მდუღარე წყალში ჩადება მხოლოდ მცირე ხნით კლავს ბაქტერიებს – ისინი ისევ სწრაფად მრავლდებიან!როგორ ავიცილოთ თავიდან ეს საფრთხე?ყოველ 5-7 დღეში ერთხელ შეცვალეთ სამზარეულოს ღრუბელი.გამოიყენეთ ჭურჭლის ჯაგრისები, რომლებიც ადვილად ირეცხება და ნაკლებ ბაქტერიას შეიცავს.ღრუბელი დეზინფექციის შემდეგაც ხშირად გამოიცვალეთ, რადგან ბაქტერიების ნაწილი მაინც რჩება.იდეალური ალტერნატივაა უჟანგავი ფოლადის ქსოვილები და ეკოლოგიური ბამბუკის ღრუბლები, რომლებიც ნაკლებად ინახავს ბაქტერიებს.პროფესორ გიორგი ფხაკაძის რეკომენდაცია:„ღრუბელი არ უნდა გახდეს ბაქტერიების ბუდე! ნუ გამოიყენებთ ერთსა და იმავე ღრუბელს კვირების განმავლობაში – ეს ჯანმრთელობისთვის საშიშია!დაბინძურებული ღრუბელი შეიძლება გახდეს ნაწლავური ინფექციებისა და საკვების მოწამვლის მიზეზი. სამზარეულოს ჰიგიენის დაცვა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ხელების დაბანა!“ - წერს ფხაკაძე.

საზოგადოება • 1740380057

კიბოს გამომწვევი ნივთები თქვენს სახლში – რამდენად უსაფრთხოა თქვენი ყოველდღიური ცხოვრება

კიბოს გამომწვევი ნივთები თქვენს სახლში – რამდენად უსაფრთხოა თქვენი ყოველდღიური ცხოვრება?  ამის შესახებ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე პროფესორი გიორგი ფხაკაძე ვრცელ პოსტს აქვეყნებს.„ჩვენ ვცხოვრობთ გარემოში, რომელიც სავსეა ნივთებით, რომლებიც ჩვენს კომფორტზეა გათვლილი, მაგრამ ხშირად შეიცავს მავნე ქიმიურ ნივთიერებებს. ბევრი ყოველდღიური ნივთი, რომელსაც სახლში ვიყენებთ, შესაძლოა, ჯანმრთელობისთვის საშიში აღმოჩნდეს, განსაკუთრებით – კიბოს გამომწვევი რისკების ზრდის თვალსაზრისით.9 ნივთი, რომელიც შესაძლოა, საფრთხეს წარმოადგენდეს:პლასტმასის კონტეინერები – შეიცავს ბისფენოლ A-ს (BPA), რომელიც ჰორმონალურ დისბალანსს იწვევს.არაწებვადი ტაფები (Teflon, PFOA, PFAS) – მაღალი ტემპერატურისას გამოყოფენ ტოქსიკურ ნაერთებს, რომლებიც ორგანიზმში გროვდება.ალუმინის ფოლგა – დიდი რაოდენობით ალუმინის მოხმარება შეიძლება ნეიროდეგენერაციული დაავადებების და ზოგიერთი კიბოს რისკს ზრდიდეს.გაუმჭვირვალე გადამუშავებული ზეთები – შეიცავს ტრანსცხიმებს, რომლებიც კარდიოვასკულარულ დაავადებებსა და კიბოსთანაა დაკავშირებული.პლასტმასის ბოთლები – მიკროპლასტმასის ნარჩენები შესაძლოა ორგანიზმში დაგროვდეს და გააძლიეროს კიბოს განვითარების რისკი.კონსერვირებული საკვები – შესაძლოა შეიცავდეს BPA-ს და სხვა ტოქსიკურ ქიმიკატებს, რომლებიც ჰორმონალურ სისტემაზე მოქმედებენ.სურნელოვანი სანთლები – ხშირად შეიცავს პარაფინს, ბენზოლსა და ტოლუოლს, რაც კანცეროგენული ნივთიერებებია.პლასტმასის საჭრელი დაფები – დანით გამოყენებისას წარმოიქმნება მიკროპლასტმასის ნაწილაკები, რომლებიც საკვებთან ერთად ორგანიზმში ხვდება.ულტრა-დამუშავებული საკვები – შეიცავს ხელოვნურ დანამატებს, შაქარსა და ტრანსცხიმებს, რომლებიც კიბოს განვითარების რისკს ზრდის.რას ამბობს მეცნიერება?მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის (WHO) მონაცემებით, კიბოს შემთხვევების დაახლოებით 30-40% დაკავშირებულია ცხოვრების წესსა და გარემოს ფაქტორებთან.2023 წლის კვლევამ აჩვენა, რომ ულტრა-დამუშავებული საკვების რეგულარულმა მოხმარებამ 50%-ით გაზარდა ზოგიერთი კიბოს განვითარების რისკი.მიკროპლასტმასის ნაწილაკები აღმოაჩინეს არა მხოლოდ წყალში, არამედ ადამიანის სისხლშიც – ეს მიანიშნებს, რომ ეს ნაერთები ჩვენს ორგანიზმში გროვდება.პროფესორ გიორგი ფხაკაძის შეფასება:„დღეს უამრავი ნივთი, რომელსაც ჩვენ ყოველდღიურად ვიყენებთ, შეიცავს ქიმიურ ნაერთებს, რომელთა გრძელვადიანი ეფექტები ბოლომდე შესწავლილი არ არის.მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანები უფრო ინფორმირებულები იყვნენ და ყურადღებით შეარჩიონ ის პროდუქტები, რომლებსაც იყენებენ.შესაძლებელია პლასტმასის შემცირება, ბუნებრივ მასალებზე გადასვლა და ულტრა-დამუშავებული საკვების მიღების შემცირება.საზოგადოებამ უნდა მოითხოვოს, რომ პროდუქტების შემადგენლობა და უსაფრთხოება მკაცრად რეგულირდებოდეს.ჯანმრთელობის შენარჩუნება იწყება გარემოსა და საკვების სიფრთხილით შერჩევით – დროა, დავიცვათ თავი მავნე ნივთიერებებისგან!” რას შეგიძლიათ შეცვალოთ?გამოიყენეთ მინის ან უჟანგავი ფოლადის კონტეინერები პლასტმასის ნაცვლად.ამოიღეთ მიკროპლასტმასის ბოთლები და გამოიყენეთ შუშის ან უჟანგავი ფოლადის ბოთლები.არ გამოიყენოთ არაწებვადი ტაფები მაღალი ტემპერატურაზე – შეარჩიეთ კერამიკული ან თუჯის ჭურჭელი.მიირთვით ნაკლებად გადამუშავებული საკვები – მოერიდეთ ულტრა-დამუშავებულ პროდუქტებს.შეამცირეთ ალუმინის ფოლგის და კონსერვირებული საკვების მოხმარება.