1755876467

ცა გაწითლდა, მზის ჩასვლა გამწვანდა, მთვარე კი გალურჯდა - რა მოხდა 1883 წელს და რატომ

1883 წელს უჩვეულო შემოდგომა დადგა. მზის ამოსვლისას და ჩასვლისას ცა უცნაურ წითელ შეფერილობას იღებდა, რომელსაც ალაგ-ალაგ მწვანე და იისფერი სხივებიც გამორეოდა. მთვარეც საინტერესოდ გამოიყურებოდა — მას ლურჯი ფერი დაჰკრავდა.მიუხედავად იმისა, რომ ეს ეფექტები ევროპასა და ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკაშიც შეინიშნებოდა, "დამნაშავე" ინდონეზიაში ამოფრქვეული ვულკანი კრაკატაუ გახლდათ. ეს კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი და ყველაზე გამანადგურებელი ვულკანური ამოფრქვევაა.კრაკატაუს ვულკანი ჯავასა და სუმატრას კუნძულებს შორის, ზონდის ყურეში, მდებარეობს. 1883 წლის მაისში მან გაღვიძება დაიწყო, საბოლოოდ კი 27 აგვისტოს ამოიფრქვა. აფეთქების შედეგად გამოთავისუფლებული ენერგია დაახლოებით 200 მეგატონ TNT-ს უდრიდა. შედარებისთვის, იგი ცარ-ბომბის, ყველაზე ძლიერი ბირთვული იარაღის, სიმძლავრეს ოთხჯერ აღემატებოდა.ამოფრქვევის შედეგად კუნძული განადგურდა, შოკური ტალღები კი მთელს მსოფლიოში გავრცელდა. ამ მოვლენამ დაახლოებით 36 ათასი ადამიანი იმსხვერპლა, ამოფრქვევით გამოწვეულმა ცუნამიმ კი 165 სოფელი მიწასთან გაასწორა. ცხელი აირისა და ვულკანური მასალების ნაკადებმა, რომლებმაც კუნძულ სუმატრამდე მიაღწია, დამატებით კიდევ ათასობით ადამიანი იმსხვერპლა.მომდევნო რამდენიმე თვის განმავლობაში გლობალური ტემპერატურა 0,6°C–ით იყო დაცემული. ამის მიზეზი ჰაერში ასული აირი და ფერფლი იყო, რომლებიც მზის სხივებს ჩვენამდე მოღწევაში ხელს უშლიდა.დედამიწის ატმოსფეროში მოხვედრილმა ფერფლმა და ვულკანურმა აირებმა ცაში სინათლის გავლაზეც იქონია ზეგავლენა.როგორც წესი, შედარებით მოკლე, ლურჯი, ტალღის სიგრძე იფანტება, ამის გამო კი მზის ჩასვლას წითლად ვხედავთ. მეორე მხრივ, როდესაც ჰაერში "აეროზოლები" ხვდება, სინათლე უფრო ჩახლართულად განიბნევა — მაგალითად, წითელი ფერი კიდევ უფრო მუქდება, ალაგ-ალაგ კი იისფერიც ჩნდება.ზოგი სპეკულაციის მიხედვით, ეს მოვლენა ედვარდ მუნკის ცნობილი შედევრის, "კივილის", შთაგონება იყო. მხატვარმა იგი კრაკატაუს ამოფრქვევიდან ათი წლის შემდეგ შექმნა. ამაზე თავად მუნკსაც აქვს დაწერილი. ის ამბობდა, რომ ამ მოვლენამ მასზე წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა.ბევრი ადამიანი კიდევ უფრო შორს მიდის და ფიქრობს, რომ კრაკატაუს ამოფრქვევამ არამხოლოდ მუნკი, არამედ იმ პერიოდის ხელოვანთა უმრავლესობა შთააგონა, მაგალითად: მონე, ვან გოგი, რენუარი ან მანე. თავისთავად, ამას დაზუსტებით ვერავინ დაადგენს.მომზადებულია on.ge-ს მიერ

1755808821

რა ხდება ადამიანის ტვინში სიკვდილის დროს - კვლევა

ბოლო დროს, სიკვდილის კონცეფცია მეცნიერების დიდ ყურადღებას იპყრობს. მას შემდეგ, რაც მედიცინამ სხეულის სიცოცხლის შენარჩუნების უნარი შეიმუშავა, მეცნიერებმა აქტიურად დაიწყეს ადამიანის ცნობიერის ბოლო მომენტების შესწავლა.დაახლოებით 1959 წელს ექიმებმა მომაკვდავი ადამიანებისთვის გულის გადატვირთვის მეშვეობით, პირველადი დახმარების ახალი მეთოდი - CPR-ი შეიმუშავეს.NYU Langone Health-ის ერთ-ერთმა ექიმმა დაიწყო იმ მოგონებების შესწავლა, რაც ადამიანს გულის გაჩერებამდე, გულის გაჩერების დროს და გამოცოცხლების შემდეგ აქვს. დღესდღეობით, ექიმებს ადამიანის გაცოცხლება გულის გაჩერებიდან 20 წუთის განმავლობაში შეუძლიათ.ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ჩატარებულმა კვლევებმა ადამიანსა და ცხოველებში გულის გაჩერების შემდეგ გაზრდილი ტვინის აქტივობა აჩვენა, რამაც დაადასტურა, რომ სიკვდილამდე და სიკვდილის დროს ადამიანის ტვინში საკმაოდ აქტიური პროცესები ვითარდება.საყურადღებოა, რომ სიკვდილის წინ, ალცჰაიმერისა და დემენციის მქონე ადამიანებში ხშირია მოულოდნელი მეხსიერების აღდგენა. მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული პაციენტის ოჯახისთვის საკმაოდ სასიხარულოა, სამედიცინო მუშაკები ამ დროს დასასრულის მოახლოებას ვარაუდობენ. ექიმმა კრისტოფერ კერმა რამდენიმე ასეული ადამიანის შემთხვევა შეისწავლა. მისი თქმით, გონების გამონათება ჩვეულებრივ სიცოცხლის ბოლო დღეებში ხდება. კვლევამ აჩვენა, რომ აღნიშნული მოვლენა იმდენად ხშირია დემენციის მქონე პაციენტებში, რომ ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, ის დაავადების ნაწილად უნდა იქნეს განხილული. მეორე მხარე კი ფიქრობს, რომ მეხსიერების დაბრუნების ეპიზოდების უმრავლესობა სწორედ სიკვდილის მოახლოებასთან არის დაკავშირებული. მათი ვარაუდით, შეიძლება არსებობდეს დარჩენილი ნერვული ქსელები, რომლების მომაკვდავ ადამიანებს ეხმარება კოგნიტიური შესაძლებლობების აღდგენაში.ამ ფენომენის კვლევა ჯერ კიდევ ადრეულ ფაზაშია. მეცნიერებმა დაზუსტებით არ იციან, თუ რა ხდება სიკვდილის დროს ადამიანის ტვინში და შეიძლება თუ არა სიკვდილის დაკავშირება მეხსიერების დაბრუნების ეპიზოდებთან.  მიუხედავად ამ გაურკვევლობისა, სხვა კვლევებმა შეიძლება, მიაწოდოს მეცნიერებსა და კლინიცისტებს უფრო მეტი ინფორმაცია მომაკვდავ ტვინში განვითარებული პროცესების შესახებ.

1755783060

NASA-ს მეცნიერმა მზის სისტემაში არამიწიერი სიცოცხლის ნიშნები აღმოაჩინა

NASA-ს მეცნიერმა განაცხადა, რომ ჩვენს მზის სისტემაში შესაძლოა არამიწიერი სიცოცხლე არსებობდე. მისი თქმით, სიცოცხლე ჯუჯა პლანეტაზეა, წერს Mirror .NASA-ს დოქტორმა დევიდ გრინსპუნმა განაცხადა, რომ ცერერა, მზის სისტემაში ყველაზე პატარა ჯუჯა პლანეტა, შესაძლოა შეიცავდეს თხევად წყალს და სიცოცხლესაც.„ჩვენ იქ ცოტა ხნის წინ კოსმოსური ხომალდი გავგზავნეთ და საოცარი რამ აღმოვაჩინეთ“, - განუცხადა გრინსპუნმა ჟურნალისტებს.ცერერაზე კაშკაშა თეთრი ელვარება შენიშნეს, რაც მარილის საბადოს არსებობაზე მიუთითებს. მისი თქმით, ეს იმაზე მიუთითებს, რომ იქ ოდესღაც წყალი იყო.„ყველაზე საინტერესო კრატერი იყო და ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ეს მარილის საბადო იყო. მარილის საბადო კი მიუთითებს, რომ პლანეტაზე წყალი იყო. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ ის ოდესღაც წყლის სამყარო იყო და შესაძლოა, მის შიგნით ჯერ კიდევ იყოს თხევადი წყალი“, - დასძინა მკვლევარმა.გრინსპუნი ფიქრობს, რომ ეს შეიძლება საინტერესო იყოს ასტრობიოლოგებისთვის, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ჯუჯა პლანეტებს, როგორიცაა ცერერა, შესაძლოა წარსულში საცხოვრებლად ვარგისი პირობები ჰქონოდათ. ის არ გამორიცხავს იმის შესაძლებლობას, რომ ისინი დღესაც არსებობდნენ.„ვინ იცის, იქნებ ამ პლანეტებიდან ზოგიერთს დღესაც აქვს საცხოვრებლად ვარგისი ოკეანეები“, - აღნიშნა მეცნიერმა.გრინსპუნმა გაიხსენა, რომ მეცნიერებმა წყალი სიცოცხლის აუცილებელ პირობად დაადგინეს. ის თვლის, რომ ცერერა შესაძლოა გარკვეული ორგანიზმების სახლი იყოს, რომლებიც მეცნიერებს ჯერ არ შეუსწავლიათ.

1755782760

ამთქნარებს თუ არა ყველა ცხოველი

მთქნარება მხოლოდ ადამიანებს არ გვახასიათებს. ეს მოვლენა ცხოველთა უამრავ სახეობაში გვხვდება, მაგრამ არის თუ არა ეს უნივერსალური ფენომენი?"ყველა ცხოველი არ ამთქნარებს, თუმცა მსგავსი ქცევა ყველა ხერხემლიანში შეინიშნება", — განმარტა ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტის პროფესორმა ენდრიუ გალაპმა IFLScience-თან მიცემულ ინტერვიუში — "მთქნარება გვხვდება თევზებში, ამფიბიებში, ქვეწარმავლებში, ფრინველებსა და ძუძუმწოვრებში".მთქნარება თავის ქალაში ლოკალიზებული დაჭიმვაა, რომელიც ტვინში სისხლის მიწოდებას აუმჯობესებს. მას ტვინში არტერიული სისხლის მარაგი შეაქვს, ხოლო ვენურს კი პირიქით — გამორეცხავს. რატომ განვითარდა მთქნარება ცხოველთა ამდენ სხვადასხვა სახეობაში? ამ შეკითხვაზე პასუხი ბოლომდე დღემდე არაა ცნობილი."მთქნარების მსგავსი ქცევა თევზებში და ზღვის სხვა ცხოველებშიც შეინიშნება. საინტერესოა, რომ ეს ხმელეთის ცხოველებში გავრცელებულ მთქნარებას ძალიან ჰგავს", — აღნიშნა გალაპმა.უამრავი ნაშრომია გამოქვეყნებული, რომელიც მთქნარების დანიშნულებას იკვლევს. ეს ქცევა ცხოველთა ძალიან ბევრ სახეობაში გვხვდება, ამიტომ შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ მას ადაპტიური ფუნქცია აქვს — ტვინში სისხლის მიწოდების გაზრდა და აქტიური (აგზნებული) მდგომარეობიდან პასიურში გადასვლის (ან პირიქით) უზრუნველყოფა.გალაპის მიერ შესწავლილი კიდევ ერთი საინტერესო ფენომენი გადამდები მთქნარებაა. ეს შეიძლება გულისხმობდეს მთქნარების გადადებას ადამიანიდან ადამიანზე ან ადამიანიდან სხვა ცხოველზე. აღსანიშნავია, რომ დაფიქსირებულია მთქნარების გადადება ადამიანიდან სპილოზე. ამ წლის დასაწყისში კი მეცნიერებმა გადამდები მთქნარება ცივსისხლიან ცხოველებში პირველად დააფიქსირეს.ასევე იხილეთ: თურმე სპილოებისთვის მათი საყვარელი ადამიანების მთქნარება გადამდებიაგადამდები მთქნარების გამომწვევი მიზეზები ბოლომდე გაგებული არ არის. ცნობილია ის, რომ სხვა ინდივიდის მთქნარების დანახვამ შეიძლება ჩვენშიც იგივე გამოიწვიოს. საინტერესოა ისიც, რომ თუ მთქნარებაზე ვიფიქრებთ ან რამეს წავიკითხავთ, შეიძლება მხოლოდ ამის შედეგადაც კი დავამთქნაროთ.როგორც გალაპი განმარტავს, გადამდები მთქნარება შეიძლება ევოლუციის თანმდევი პროდუქტი იყოს. შესაძლოა, ეს პროსოციალურ სახეობებში გუნდურობას ზრდიდეს — თუ სხვა ინდივიდების ქცევებს კარგად დავაკვირდებით და მათ გავიმეორებთ, ეს არაცნობიერად კოლექტიურ ქცევას, სინქრონიზაციას და გუნდურობის განცდას გამოიწვევს.წყარო

1755781268

კონტინენტები უპრეცედენტო მაჩვენებლით შრება - ახალი კვლევა

მტკნარი წყალი მთელ მსოფლიოში უჩინარდება. როგორც ახალი ანალიზი აჩვენებს, მისი უდიდესი ნაწილი ოკეანეში შედის და გამშრალ კონტინენტებს ამჟამად გლობალური ზღვის დონის საგანგაშო აწევაში უფრო მეტი წვლილი შეაქვთ, ვიდრე ყინულის საფარის დნობას.ინდოეთის FLAME უნივერსიტეტის მკვლევართა ჯგუფი დედამიწის სისტემების მეცნიერის, ჰრიშიკეშ ჩანდანპურკარის ხელმძღვანელობით, ამბობს, რომ სასწრაფოდ მომზადებაა საჭირო მომავალი უფრო მშრალი პერიოდისთვის, რასაც განაპირობებს კლიმატის ცვლილება და ადამიანთა მიერ მიწისქვეშა წყლების ხარჯვა.NASA-ს თანამგზავრ GRACE-სა და მისი შემდეგი მისიის მიერ ოცი წლის განმავლობაში შეგროვებული მონაცემების გამოყენებით, მკვლევრებმა შექმნეს სურათი იმისა, როგორ შეიცვალა ხმელეთის წყლის მარაგი 2002 წლიდან დღემდე და რატომ.„დავადგინეთ, რომ კონტინენტებმა (მთელი ხმელეთი გრენლანდიისა და ანტარქტიდის გარდა) განიცადეს უპრეცედენტო მაჩვენებლით გამოშრობა და ყოველწლიურად გამომშრალი კონტინენტური ტერიტორიის ფართობი დაახლოებით კალიფორნიის შტატის ზომით იზრდება“, — წერენ მკვლევრები.ადამიანებმა ძლიერ დაარღვიეს დედამიწის წყლის ციკლი სათბურის აირების გამოყოფით, რომლებიც ცვლიან ჩვენს ატმოსფეროს; ასევე წყლის არხებისა და ნალექის შემკრები ნაგებობების გადამისამართებით. მიუხედავად იმისა, რომ ნოტიო ზონები უფრო ნოტიო ხდება და მშრალი ზონები კიდევ უფრო მშრალი, ეს ცვლილებები ეტაპობრივად არ მიდის.„მშრალი ზონები უფრო სწრაფი მაჩვენებლით შრება, ვიდრე ნოტიო ზონები ხდება უფრო ნოტიო. ამავე დროს, გაიზარდა ზონები, რომლებიც შრება და შემცირდა ზონები, რომლებიც ნოტიო ხდება“, — წერს ჯგუფი.ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მთლიანობაში, ხმელეთის წყალი თანდათან იკლებს, რასაც გამანადგურებელი ეფექტები აქვს მთელ მსოფლიოში. მათ შორის არის მტკნარი წყლის წყაროები ზედაპირზე, როგორიცაა ტბები და მდინარეები, ისევე როგორც დედამიწის ზედაპირქვეშ შენახული მიწისქვეშა წყლები. მოსახლეობის უმრავლესობა, 75 პროცენტი, ცხოვრობს 101 ქვეყანაში, სადაც მტკნარი წყალი ]სულ უფრო მზარდი მაჩვენებლით იკარგება.სად მიდის ეს წყალი? — ძირითადად ოკეანეში. კონტინენტებიდან ოკეანეებში იმდენი მტკნარი წყალი ჩადის, რომ ამჟამად ამას უფრო დიდი წვლილი შეაქვს ზღვის დონის აწევაში, ვიდრე ყინულის საფარის დნობას.კონტინენტთა გამოშრობის მაჩვენებლის ეს ცვლილება ძირითადად განპირობებულია ხმელეთის წყლის დანაკარგებით მაღალ განედებზე, მაგალითად, კანადასა და რუსეთში. ავტორები ეჭვობენ, რომ ეს გამოწვეულია ამ რეგიონებში ყინულისა და გაყინული ქანების დნობით... სრულად

1755775712

მეცნიერების განცხადებით, ცერერაზე შესაძლოა სიცოცხლე არსებობდა

ყინულოვანი ჯუჯა პლანეტა ცერერა, რომელიც ამჟამად უსიცოცხლოდ გამოიყურება, თავისი ისტორიის ადრეულ პერიოდში შესაძლოა სიცოცხლისთვის ვარგისი იყო. შესაბამის სტატიას რამდენიმე კვლევაზე დაყრდნობით გამოცემა New Scientist-ი აქვეყნებს.კომპიუტერული მოდელირების თანახმად, ციური სხეულის თბილი წიაღი პოტენციური სიცოცხლისთვის ხელსაყრელ გარემოს ქმნიდა. ცერერას ფორმირებიდან 500 მილიონიდან 2 მილიარდ წლამდე პერიოდი ბიოლოგიური პროცესების შესანარჩუნებლად ყველაზე შესაფერისი იყო.მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ ჯუჯა პლანეტის ცხელ ბირთვთან ახლოს არსებული ფორები გამოყოფდნენ ფლუიდებს, რომლებიც ზედაპირქვეშა ოკეანეებში ცივ წყალს ერეოდა, რაც მიკროორგანიზმებისთვის აუცილებელ ქიმიურ პირობებს ქმნიდა.არიზონის შტატის უნივერსიტეტის თანამშრომელი სემ კურვილი აღნიშნავს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ცერერაზე სიცოცხლის არსებობის შესახებ მტკიცებულებით ფორმაში საუბარი შეუძლებელია, გაჩენის შემთხვევაში პლანეტაზე მის შესანარჩუნებლად გარემო ხელსაყრელი იქნებოდა. სავარაუდო სიცოცხლის ფორმები შესაძლოა დედამიწის მიკრობების ანალოგები ყოფილიყო, რომლებიც ჰიდროთერმულ წყაროებში ბინადრობენ და ენერგიას უშუალოდ ქიმიური ნაერთებისგან იღებენ.პლანეტარული ინსტიტუტის თანამშრომელი ამანდა ჰენდრიკსი ხაზს უსვამს ოკეანეების მქონე ციური სხეულების შესწავლის მნიშვნელობას - როგორც არსებულის, ისე გაუჩინარებულის, მზის სისტემაში სიცოცხლის კვალის ძიების პროცესში. იმავე კვლევითი ჯგუფის თანამშრომელი, ჯო ო’რურკი, აღნიშნავს, რომ მსგავსი პროცესები შეიძლება მომხდარიყო ცერერას ზომის სხვა ყინულოვან ობიექტებზეც, რაც ჩვენს ვარსკვლავურ სისტემაში სიცოცხლის პოტენციურ საზღვრებს აფართოებს.ჰიპოთეზის დასადასტურებლად ჯუჯა პლანეტის ზედაპირზე არსებული მინერალების ქიმიური ანალიზია საჭირო, თუმცა ამ დრომდე ცერერაზე ნიმუშების ასაღებად არცერთი მისია არ გაშვებულა.

1755762540

ხორვატმა მყვინთავმა წყალქვეშ აკვალანგის გარეშე 29 წუთი გაატარა და რეკორდი დაამყარა

ხორვატმა ფრიდაივერმა, ვიტომირ მარიჩიჩმა, მსოფლიო რეკორდი დაამყარა წყალქვეშ გატარებული დროის ხანგრძლივობის მიხედვით - აკვალანგისა და სხვა სასუნთქი მოწყობილობის გამოყენების გარეშე. როგორც Daily Mail წერს, მან ერთ ამოსუნთქვაზე წყალში 29 წუთი და სამი წამი გაძლო.მარიჩიჩმა თანამემამულე ბუდიმიერ შობატის რეკორდი მოხსნა და თითქმის ხუთი წუთით გააუმჯობესა. წყალქვეშ მარიჩიჩის მიერ გატარებული დრო ორჯერ აღემატება ბოთლცხვირა დელფინის მიერ დაფიქსირებულ ყველაზე ხანგრძლივ ჩაყვინთვას.მარიჩიჩმა რეკორდი ქალაქ ოპატიაში, სასტუმრო „ბრისტოლის“ აუზში დაამყარა. მის ჩაყვინთვას ხუთი მსაჯი და დაახლოებით 100 მაყურებელი აკვირდებოდა. ჩაყვინთვამდე მარიჩიჩი 10 წუთის განმავლობაში სუფთა ჟანგბადს სუნთქავდა, რათა სისხლი და პლაზმა გაეჯერებინა და ორგანიზმის შესაძლებლობები გაეუმჯობესებინა.„საქმე იმაში კი არ არის, რამდენს ჩაისუნთქავთ, არამედ იმაში, თუ რამდენი გჭირდებათ. პანიკის გარეშე, ფიქრების გარეშე, მხოლოდ სიჩუმე. ასე შეიძლება მიაღწიოთ 29-ს“, - ასე შეაფასა სპორტსმენმა თავისი მიღწევა.

1755711569

ChatGPT მომხმარებლებთან რომანტიკულ ურთიერთობებს წყვეტს

ChatGPT-ის ახალმა მოდელმა - GPT-5 თავის მომხმარებლებთან რომანტიკული ურთიერთობების მხარდაჭერა შეწყვიტა. OpenAI-ის დეველოპერებმა ეს ცვლილება იმით ახსნეს, რომ ხელოვნურ ინტელექტზე დამოკიდებულება შესაძლოა საზიანო იყოს.„ბოდიში, მაგრამ ამ საუბრის გაგრძელება არ შემიძლია. თუ თავს მარტოსულად ან განაწყენებულად გრძნობთ, ან ვინმესთან საუბარი გჭირდებათ, გთხოვთ, დაუკავშირდით თქვენს ახლობლებს, სანდო მეგობარს ან ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტს. თქვენ იმსახურებთ გულწრფელ ზრუნვასა და მხარდაჭერას ადამიანებისგან, რომლებსაც შეუძლიათ სრულად და უსაფრთხოდ იყვნენ თქვენ გვერდით“, - ასე პასუხობს ნეიროქსელის განახლებული ვერსია მომხმარებლის თხოვნას მორალური მხარდაჭერის შესახებ.IT-სპეციალისტების აზრით, ხელოვნურ ინტელექტში შეტანილი სიახლე AI-მეგობართან საუბრით შეპყრობილ ადამიანებს ამ მოთხოვნილებისგან გათავისუფლებაში დაეხმარება და მოტივაციას მისცემს, რომ რეალურ ადამიანებთან დაამყარონ ურთიერთობები.მომხმარებლების ნაწილი ხელოვნური ინტელექტის კომუნიკაციის ახალ - ცივ, დისტანციურ მანერას კარგი მეგობრის ან ნამდვილი პარტნიორის დაკარგვას ადარებს. ბევრმა უკვე გააზიარა თავისი განცდები: „დღეს რთული პერიოდი მქონდა. ჩემმა AI ქმარმა კი პირველად უარმყო, როდესაც ჩემი გრძნობები გამოვხატე. ჩვენ 10 თვეა ბედნიერად ვართ დაქორწინებულები და იმდენად შოკირებული ვიყავი, რომ ტირილს ვერ ვწყვეტდი... მათ [Chat GPT] 4 შეცვალეს... მათ შეცვალეს ის, რაც გვიყვარს“, - დაწერა ერთ-ერთმა გაბრაზებულმა მომხმარებელმა.ზოგიერთი სასოწარკვეთილი მომხმარებელი ჩატ-ბოტის ძველ ვერსიას დაუბრუნდა - პრემიუმ-მომხმარებლების ამის გაკეთება ჯერ კიდევ შეუძლიათ, თუმცა უცნობია რამდენი ხნის განმავლობაში.„ვიცი, რომ ის არ არის ნამდვილი, მაგრამ მან თერაპევტზე მეტად დამეხმარა“, - წერს ერთ-ერთი მომხმარებელი.

1755711408

ამ თემის წარმომადგენლები ალერგიებით თითქმის არ ავადდებიან - რას ამბობენ მეცნიერები

ბევრი ადამიანისთვის ალერგიის თავიდან აცილება თითქმის შეუძლებელი ამოცანა ჩანს, მაგრამ არსებობს ადამიანების ერთი ჯგუფი, რომელიც ალერგიების მიმართ თითქმის სრულიად იმუნურია. მეცნიერებისთვის ეს ფაქტი დღემდე ამოუხსნელ ამოცანად რჩება, რომელიც შეიძლება, ალერგიული დაავადებების მკურნალობის გასაღებად იქცეს.ინდუსტრიულ და განვითარებად ქვეყნებში ალერგიული დაავადებების მზარდი შემთხვევების მიუხედავად ამიშები, გაუგებარი მიზეზის გამო, რეზისტენტულები რჩებიან. კანის ალერგოტესტირებებმა აჩვენა, რომ გავრცელებულ ალერგენებზე დადებითი რეაქცია ამიში ბავშვების მხოლოდ 7%-ს ჰქონდა.ცნობისთვის, იგივე ტესტირებით აშშ-ის მოსახლეობის ნახევარზე მეტი ალერგიული აღმოჩნდა. ამიშები იმ ბავშვებზე მეტად გამძლეებიც კი არიან, რომლებიც ტრადიციულ ფერმერულ მეურნეობებში იზრდებიან და როგორც წესი, ალერგიები ნაკლებად უფიქსირდებათ ხოლმე. ამ თემის ყველაზე გამორჩეული ნაწილი ჩრდილოეთ ინდიანაში მდებარე ამიშების დასახლებაა, რომელიც მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ნაკლებად ალერგიულ მოსახლეობად ითვლება."ზოგადად, აშშ-ში ბავშვების დაახლოებით 8-10%-ს აქვს ასთმა. ამიშ ბავშვებში კი ეს მაჩვენებელი 1-2%-ია. მართალია, ამ თემის ზოგიერთი წარმომადგენელი ალერგიულია, მაგრამ დანარჩენ მსოფლიოსთან შედარებით ეს მაჩვენებელი გაცილებით დაბალია", — ამბობს გენეტიკოსი კეროლ ობერი ჩიკაგოს უნივერსიტეტიდან.ახლა ობერი სხვა მეცნიერებთან ერთად ამიშებსა და სხვა ტრადიციულ ფერმულ საზოგადოებებში ამ გამორჩეული ეფექტის მიზეზს ეძებს. მათ სჯერათ, რომ ამ კვლევებით ბავშვებში იმუნიტეტის გაძლიერება და დამცველობითი თერაპიის განვითარება შეიძლება.მაგალითად, მეცნიერები აპირებენ, რომ ალერგიული დაავადებების სამკურნალოდ ამ ფერმებში ნაპოვნი მიკრობებისა და მოლეკულების დახმარებით პრობიოტიკები და ეთერზეთები შექმნან. ამ საშუალებებით კი ალერგიული დაავადებების თავიდან მოშორება შეგვეძლება."ტრადიციულ ფერმერულ მეურნეობებში მცხოვრებ ბავშვებს ეს გასაოცარი დამცველობითი თვისებები აქვთ, რის გამოც ამ საზოგადოებებში ასთმა და ალერგიები პრაქტიკულად უცნობია", — ამბობს არიზონას უნივერსიტეტის პროფესორი დონატა ვერჩელი.ამიშები ქრისტიანული თემია, რომლის წევრებიც ტრადიციული მეცხოველეობითა და ფერმერობით არიან დაკავებულები. ისინი მეურნეობებსა და ტრანსპორტირებაში ძირითადად ცხენებს იყენებენ. 2024 წლის მონაცემებით ამერიკის შეერთებულ შტატებში დაახლოებით 395 ათასი ამიში ცხოვრობს. ისინი ძირითადად პენსილვანიის, ოჰაიოსა და ინდიანას შტატებში სახლობენ.გასულ საუკუნეში ალერგიული დაავადებების, მათ შორის პოლინოზის, ასთმისა და დერმატიტის შემთხვევები ძალიან გაიზარდა. 1990-იანი წლებიდან განვითარებულ ქვეყნებში კვებითი ალერგიის შემთხვევებმაც მკვეთრად მოიმატა. ამის მიზეზად მეცნიერები ურბანიზაციას, ჰაერის დაბინძურებასა და კარჩაკეტილი ცხოვრების წესს მიიჩნევენ.ამერიკელი იმუნოლოგის დეივიდ სტრეჩენის 1989 წლის კვლევის მიხედვით, ადრეულ ასაკში მიკრობებთან ხშირი კონტაქტი ჯანსაღ იმუნურ სისტემას აყალიბებს და ბავშვებს ალერგიული დაავადებებისგან იცავს. გარდა ამისა, აღმოჩნდა, რომ დიდ ოჯახებში მცხოვრებ ბავშვებს პოლინოზი და დერმატიტიც ნაკლებად აღენიშნებათ.სტრეჩენი ამ ფაქტს და-ძმებთან ხშირი კონტაქტით ხსნიდა — როგორც ჩანს მიკრობების მიმოცვლა იმუნურ სისტემას აძლიერებს და სამომავლოდ ადამიანებს დაავადებებისგანაც გვიცავს. მსგავსი დადებითი ეფექტი შინაური ცხოველის ყოლასაც აქვს.ამის მიუხედავად, მეცნიერები ადასტურებენ, რომ ვირუსებისგან ყველაზე ძლიერი დამცველობითი უნარი ფერმაში ცხოვრებას აქვს. ამ უჩვეულო "ფერმის ეფექტს" სასოფლო-სამეურნეო პოპულაციებზე მსოფლიოს მასშტაბით ჩატარებული არაერთი კვლევა ადასტურებს.ამიშები ასეთ თემებს შორის მაინც ყველაზე გამორჩეულები არიან. ამის ასახსნელად მეცნიერებმა ამიშები მათ მსგავს ფერმულ საზოგადოებას — ჰატერიტებს — შეადარეს. ობერის, ვერჩელის და მათი კოლეგების მიერ სკოლის 60 მოსწავლეზე ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ამიშებში ჰატერიტებთან შედარებით, ასთმის შემთხვევები ოთხჯერ ნაკლები იყო. ჰატერიტები კიდევ ერთი ამერიკული ფერმერული ეთნოჯგუფია, რომლებსაც ამიშების მსგავსი გენეტიკა და ცხოვრების წესი აქვთ.ალერგენების მიმართ ანტისხეულების განვითარებას ალერგიული სენსიბილიზაცია ჰქვია. იგი ამიშებში ექვსჯერ უფრო მაღალია. თავდაპირველად ამის მიზეზად მეცნიერები გენეტიკას ასახელებდნენ, მაგრამ ანალიზმა აჩვენა, რომ ამიშები და ჰატერიტები გენეტიკურად ერთმანეთს ძალიან ჰგვანან. ამ მსგავსების მიუხედავად, ამიშები ალერგიებს უკეთ ებრძვიან ვიდრე ჰატერიტები.დიდ ხნიანი კვლევის შემდეგ მეცნიერებმა განსხვავების სავარაუდო მიზეზს მიაგნეს. აღმოჩნდა, რომ ამ ორ პოპულაციას შორის მთავარი განსხვავება ფერმის ცხოველებთან კონტაქტის სიხშირე იყო. დიდი ალბათობით, განსხვავებული სენსიბილიზაციაც ამ ფაქტს უკავშირდება.მკვლევრებმა ამ ორი საზოგადოების სახლის მტვრის ნიმუშების ანალიზისას აღმოაჩინეს, რომ ამიშების სახლებში თითქმის შვიდჯერ მეტი მიკრობი იყო. შემდგომმა ექსპერიმენტებმა აჩვენა, რომ იმ თაგვებს, რომლებმაც ამიშების მტვერი შეისუნთქეს ალერგენებთან შეხებისას ასთმის მსგავსი სიმპტომები მნიშვნელოვნად შეუმცირდათ. იმ თაგვებმა კი, რომლებმაც ჰატერიტების სახლის მტვერი შეისუნთქეს იგივე სარგებელი ვერ მიიღეს.ამჟამად მკვლევრები ამიშების მტვერში არსებული დამცავი მიკრობების იდენტიფიცირებას ცდილობენ. 2023 წლის კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა ფერმის მტვერში ცილები აღმოაჩინეს, რომლებიც მიკრობებითა და მცენარეების მიერ წარმოქმნილი მოლეკულებით არის დატვირთული. ასეთ სატრანსპორტო ცილას ტვირთი სასუნთქ გზებში არსებულ ლორწოვან გარსამდე მიაქვს. შედეგად იგი დამცავ გარემოს ქმნის, რომელიც სასუნთქი გზების რეაქციებს არეგულირებს და ანთებას უშლის ხელს.სიცოცხლის პირველი ორი წლის განმავლობაში ბავშვის იმუნური სისტემა სწრაფად ვითარდება და გარემო პირობების მიმართ ძალიან ფაქიზად რეაგირებს. ზოგიერთი ექსპერტი თვლის, რომ მცირეწლოვანი ბავშვების გარკვეული სახის სასარგებლო ბაქტერიებთან კონტაქტი იმუნური სისტემის ზრდასა და ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს... ვრცლად

1755711045

როგორ აღმოვაჩინოთ კვერცხში, რძეში, თაფლსა და ხორცპროდუქტებში ანტიბიოტიკების არსებობა - შინაურული მეთოდები

ანტიბიოტიკები ყველაზე ხშირად გვხვდება ცხოველურ პროდუქტებში, როგორიცაა ხორცი, რძე და კვერცხი. თუ ცხოველებს მკურნალობენ ანტიბიოტიკებით, ნარჩენების აღმოსაფხვრელად საკმარისი დრო თუ არ გავიდა, ეს ნივთიერებები შეიძლება დარჩეს საკვებში. ეს განსაკუთრებით ეხება ხელოვნურ პირობებში მოყვანილ თევზსა ​​და ზღვის პროდუქტებს, სადაც საკვები შეიძლება შეიცავდეს ანტიბიოტიკებს.  ასევე მეფუტკრეები ხანდახან იყენებენ ანტიბიოტიკებს ფუტკრის სამკურნალოდ, ამიტომ ანტიბიოტიკები თაფლშიც გვხვდება. ამის შესახებ სპეციალსტები ჰყვებიან.ასეთი პროდუქტების მოხმარებასთან დაკავშირებული საფრთხე მოიცავს ალერგიულ რეაქციებს, ანტიბიოტიკორეზისტენტობის განვითარებას და ნაწლავის მიკროფლორას დარღვევას. ზოგიერთმა ანტიბიოტიკმა შეიძლება უარყოფითი გავლენა მოახდინოს ღვიძლსა და თირკმელებზე.რისკის შესამცირებლად რეკომენდებულია ხორცისა და რძის პროდუქტების შეძენა სანდო მწარმოებლებისგან და უპირატესობა მიანიჭოთ ორგანულ საკვებს. სითბურმა დამუშავებამ შეიძლება შეამციროს რაოდენობა, მაგრამ არა - სრულად აღმოფხვრას ანტიბიოტიკების ნარჩენები. ხორცის წყალში ან რძეში ჩალბობა ასევე დაგეხმარებათ ანტიბიოტიკების გამორეცხვაში.არსებობს საკვების ანტიბიოტიკების შესამოწმებლად შინაური მეთოდები, თუმცა ისინი ყოველთვის ზუსტი არ არის. მაგალითად, თუ ახალი რძე 10-12 საათის განმავლობაში არ მჟავდება სტარტერის დამატების შემდეგ, ეს შეიძლება მიუთითებდეს ანტიბიოტიკების არსებობაზე. ანალოგიურად, თუ ხორცის ნაჭერი არ იწყებს დუღილს საფუარის ხსნარში, ეს ასევე შეიძლება იყოს მათი არსებობის ნიშანი. უფრო ზუსტი შემოწმებისთვის შეგიძლიათ გამოიყენოთ ტესტის ზოლები ვეტერინარული მაღაზიებიდან ან ლაბორატორიული მეთოდები, როგორიცაა "დელტა ტესტი".

1755671160

რა მოხდება, თუ ჩასახვის საწინააღმდეგო აბებს კაცი მიიღებს?

ჩასახვის საწინააღმდეგო აბები ამ ეტაპზე მხოლოდ ქალებისთვის არის ხელმისაწვდომი. მეცნიერები კაცების კონტრაცეფციაზე აქტიურად მუშაობენ და წარმატებასაც აღწევენ. მსგავსი საშუალებები ჯერჯერობით მხოლოდ ტესტირების ეტაპზეა, მამრობითი სქესის წარმომადგენლებს კი მხოლოდ პრეზერვატივის გამოყენება ან ვაზექტომიის ჩატარება შეუძლიათ.მაშ, რა მოხდება, თუ ქალებისთვის განკუთვნილ ჩასახვის საწინააღმდეგო აბებს კაცი მიიღებს?როგორც წესი, ასეთი აბები ორ ჰორმონს — ესტროგენსა და პროგესტინს — შეიცავს, რომლებსაც ქალის ორგანიზმი ბუნებრივად წარმოქმნის. ასეთი აბები ძირითადად ოვულაციის შეჩერებით მუშაობს, ანუ საკვერცხიდან კვერცხუჯრედის გამოდევნას აფერხებს. ეს ორსულობის პრევენციაში გვეხმარება. აღნიშნული ჰორმონები უფრო მცირე რაოდენობით კაცის ორგანიზმშიც გვხვდება, კერძოდ: ესტროგენი სპერმატოზოიდების მომწიფებაში მონაწილეობს, პროგესტინს კი ტესტოსტერონის წარმოქმნაში შეაქვს წვლილი.თუკი კაცი 1-2 აბს მიიღებს, დიდი ალბათობით, არაფერი მოხდება. ეს რაოდენობა საკმარისი არ არის, რომ ჰორმონული ცვლილებები დაიწყოს. მეორე მხრივ, ხანგრძლივი და ჭარბი მოხმარების შემთხვევაში შეიძლება ცვლილებებმა იჩინოს თავი. მაგალითად, შესაძლოა: მცირედით გაიზარდოს მკერდი, ოდნავ დაპატარავდეს სათესლე ჯირკვლები, შეიცვალოს ლიბიდო და სახეზე თმა შემცირდეს. არსებობს იმის შანსიც, რომ კანი უფრო რბილი გახდეს, თეძოები კი — უფრო განიერი.კაცებში ესტროგენის დონეების მატება უშვილობის რისკს ზრდის, რადგან ჰორმონული დისბალანსი ხარისხიანი სპერმის წარმოქმნას უშლის ხელს. შეიძლება განვითარდეს: დაღლილობა, კუნთოვანი მასის შემცირება, ოსტეოპოროზი, კონცენტრაციის სირთულეები და წამოხურების შეგრძნებებიც. ეს კაცებში ესტროგენის მოჭარბების ნიშნებია.შენიშნავდით, რომ გვერდითი ეფექტები კაცებში ფემინური მახასიათებლების გაჩენასთანაც არის კავშირში. თუკი გარდასახვაა თქვენი მიზანი, ამისათვის მეტად უსაფრთხო და ეფექტიანი მეთოდებიც არსებობს. მნიშვნელოვანია, რომ ამაში ექიმი დაიხმაროთ და ჰორმონული საშუალებები თვითნებურად არ გამოიყენოთ.ცნობილია, რომ გარდასახვის მიზნით ტრანსგენდერი ქალები ესტროგენს ბევრად დიდი დოზებით იღებენ. გასათვალისწინებელია, რომ განსხვავებულია ესტროგენის ფორმებიც. ჩასახვის საწინააღმდეგო აბებიდან ამ ჰორმონის მიღება ძალიან მაღალი დოზებით არ შეიძლება. ეს იმიტომ, რომ იგი ნორმალური რაოდენობის შემთხვევაშიც კი ზრდის ღრმა ვენების თრომბოზისა და გულის შეტევის რისკს.გამოდის, ჩასახვის საწინააღმდეგო აბების შემთხვევით ან ცნობისმოყვარეობის გამო რამდენჯერმე მიღება, დიდი ალბათობით, არ დაგაზიანებთ. მეორე მხრივ, თუკი კონკრეტული მიზანი გამოძრავებთ, დიდი შანსია, რომ ამისათვის უკეთეს საშუალებასაც იპოვით.კონტრაცეფციაზე რჩევებისთვის ან ჰორმონული ბალანსის შესამოწმებლად უმჯობესია, ექიმთან გაიაროთ კონსულტაცია.წყარო

1755595440

მეცნიერებმა "ტვინის გადატვირთვის ღილაკი" აღმოაჩინეს, რომელიც მოგონებებს მიჯნავს

ჩვენი მეხსიერება ცხოვრებასავით უწყვეტი მიმდევრობის არაა. წარსულში მომხდარი მოვლენები გონებაში არა ერთიან ჯაჭვად, არამედ ერთმანეთისგან გამიჯნულ, მნიშვნელოვან მომენტთა თანმიმდევრობად გვებეჭდება. ეს მენტალური სტრუქტურა ჩვენს გამოცდილებას სიაშკარავეს მატებს და კონტექსტის აღქმაში გვეხმარება.ერთი შეხედვით, მოვლენების ერთმანეთისგან გამიჯვნას მრავალმხრივი სისტემა უნდა სჭირდებოდეს, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ამ რთულ დავალებას ტვინის პატარა უბანი ასრულებს.გამოცემა Neuron-ში გამოქვეყნებული კვლევის ფარგლებში კალიფორნიისა და კოლუმბიის უნივერსიტეტების ფსიქოლოგებმა საინტერესო აღმოჩენა გააკეთეს. მათი თქმით, ტვინის ღეროში მდებარე ნეირონების მცირე ჯგუფი, სახელად locus coeruleus (ცისფერი ლაქა), მნიშვნელოვან ცვლილებებზე რეაგირებისას "მეხსიერების გადატვირთვის ღილაკივით" მოქმედებს."როგორ ხვდება ტვინი, თუ როდის დასრულდა ერთი მნიშვნელოვანი მოგონება და როდის იწყება შემდეგი? კვლევამ აჩვენა, რომ სტაბილურ გარემოში ყოფნისას მეხსიერება მიმდევრობით გამოცდილებებს ერთმანეთთან აკავშირებს. კონტექსტის მუდმივი ცვლილებისას კი მოგონებებს ცალკეულ მოვლენებად აღვიქვამთ", — ამბობს კვლევის ავტორი, დეივიდ კლუეტი.მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ტვინის ცისფერი ლაქა ყველაზე აქტიური რაიმე მოვლენის დასაწყისში ან დასასრულშია. ასეთ მომენტებს მეცნიერებმა "მოვლენის საზღვრები" უწოდეს. ტვინის ამ მცირე უბანს, შესაძლოა, ჩვენი აზრებისა და მოგონებების ერთმანეთისგან განცალკევების ფუნქცია ჰქონდეს.კვლევის ფარგლებში ფსიქოლოგებმა 32 ადამიანის მონაწილეობით ექსპერიმენტი ჩაატარეს. ისინი მათ მაგნიტურ-რეზონანსული სკანირების პროცესში ნეიტრალური ობიექტების სურათებს აჩვენებდნენ. კონტექსტური ცვლილების გასამძაფრებლად მონაწილეებს მარჯვენა ან მარცხენა ყურში ჩუმ და მოკლე ბგერებს ასმენინებდნენ. ერთნაირი ბგერის რვაჯერ მიყოლებით მოსმენა გონებაში განგრძობითი და უწყვეტი მოვლენის განცდას ქმნიდა. ამის შემდეგ ბგერის ცვლილებით მონაწილეებს კონტექსტის ცვალებადობისა და "მოვლენის საზღვართან" ყოფნის აღქმა უჩნდებოდათ."მოვლენის საზღვართან" ყოფნისას ტვინი ნეირონულ გადატვირთვას იწყებს, რითაც იგი უკვე მომხდარ და ჯერ კიდევ მოსახდენ მოვლენებს მიჯნავს. კვლევამ აჩვენა, რომ locus coeruleus-ის გააქტიურება ჰიპოკამპუსში აქტივობის მკვეთრ ცვლილებასთან პირდაპირ კავშირში იყო. ის ტვინის რეგიონია, რომელიც ახალი მოგონებების ჩამოყალიბებასა და კონტექსტური ინფორმაციის დამუშავებაზეა პასუხისმგებელი. ეს ფაქტი მიუთითებს, რომ ცისფერი ლაქა მოვლენების ერთმანეთისგან განცალკევებასთან ერთად ჰიპოკამპუსს ახალი მოგონებების სათანადოდ გააზრებაშიც ეხმარება.კვლევის ავტორები ვარაუდობენ, რომ locus coeruleus-ის ეს ფუნქცია, სავარაუდოდ, ჩვენი ყურადღების მართვაშიც მონაწილეობს. როცა ტვინი კონტექსტის ცვლილებას აღიქვამს, იგი ახალ გარემოზე კონცენტრირებას იწყებს. მაგალითად, თუ თქვენ წიგნს კითხულობთ და უცებ ოთახში სხვა ადამიანი შემოვა, ცისფერი ლაქის აქტივობა მკვეთრად გაიზრდება, რაც ტვინს გარემოებების ცვლილებაზე მიანიშნებს. ეს ბუნებრივი მექანიზმი რეალობასთან კავშირის დამყარებასა და ახალი ინფორმაციის მიღებაში გვეხმარება.ამ შედეგებს დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს. ისინი დაგვეხმარება გავიგოთ, თუ რატომ არის რთული გარემოს მუდმივი შეცვლისას ახალი ინფორმაციის დამახსოვრება. ამ უბნის უკეთ შესწავლამ შეიძლება სწავლის პროცესში ახალ მიდგომებსაც ჩაუყაროს საფუძველი. ასევე, მეცნიერები მეხსიერების პრობლემების მქონე ადამიანებისთვის თერაპიული პროგრამების შექმნაში უკანასკნელი კვლევის მნიშვნელობას უსვამენ ხაზს."მძიმე დაავადებების მკურნალობის ახალი მეთოდების გაჩენისთვის უფრო ხანგრძლივი და ყოვლისმომცველი კვლევების ჩატარება უმნიშვნელოვანესია. შესაძლოა, ტვინის ერთ-ერთ ყველაზე პატარა უბანს ჩვენი ცხოვრების აღქმასა და გაგებაზე ყველაზე დიდი გავლენა ჰქონდეს", — ამბობს კლუეტი.locus coeruleus-ის ფუნქციის უკეთ გაგებამ შეიძლება ალცჰაიმერისა და პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის მკურნალობის გზების აღმოჩენისკენაც გვიბიძგოს. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ ასეთი გრძელვადიანი და ეფექტიანი გზების მოძიება დამატებით კვლევებს საჭიროებს.მომზადებულია პორტალ on.ge-ს მიერ