კულტურა •
1749150839
"სამშობლოს მონატრებით საფრანგეთში გარდაცვლილი ქართველი ემიგრანტების ძვლები მოაგროვა და დაკრძალა..." - სცენაზე გაცოცხლებული "ლევილის დედა"
"ლევილის დედა" ნოდარ
დუმბაძის სახელობის
მოზარდ მაყურებელთა
თეატრის მცირე სცენაზე
მეშვიდედ გათამაშდა...
მაყურებელი - ცოტა, ემოცია -
ზღვა... გული დამწყდა... ამ
კონტექსტის სპექტაკლი დიდ
დარბაზში და ანშლაგით უნდა
მიმდინარეობდეს. რა
კონტექსტის? გმირი,
პატრიოტი ქართველების
ისტორიების. იძულებით
მოწყვეტა ფესვებს და
მშობლების საფლავის მიწით
ცხოვრება თუ გაძლება უცხო
მიწაზე. ზუსტად იმ
კონტექსტის, რამაც დღემდე
ჩვენი იდენტობით
მოგვიყვანა. "ამბავი
ნამეტია ბერძენიშვილის და
ვალოდია გოგუაძის
ცხოვრებისა" - ასე ჰქვია
პიესას, რომლის ავტორიც 88
წლის ნანა კაკაბაძე
გახლავთ. ნანა ნამეტია
ბერძენიშვილის ძმის
შვილიშვილია.და ვინ იყვნენ
ნამეტია და ვალოდია?გურიის
სოფელ შუა ფარცხმაში
ღარიბი გლეხის ოჯახში
მეცხრე შვილად დაბადებულ
გოგონას ასეთი უცნაური
სახელი შერჩა - ნამეტია. ისე
ივლიტა დაარქვეს.
თბილისის სახელმწიფო
უნივერსიტეტის მეორე
კურსის სტუდენტი იყო,
როდესაც ცოლად გაჰყვა
ვლადიმერ გოგუაძეს, მალე
სწავლა მიატოვა და ქმართან
ერთად იბრძოდა სახალხო
გვარდიის ჯავშნოსან
მატარებელზე.1921 წელს
სტამბოლში ჩააკითხა
დაჭრილ მეუღლეს. 1923 წელს
რუმინეთ-პოლონეთის გავლით
წყვილი პარიზში ჩავიდა და
თავი ლევილის მამულს
შეაფარა. ნალია აუგიათ
გურულ ყაიდაზე, მოჰყავდათ
სიმინდი, ამზადებდნენ
ყველსა და თაფლს,
აყენებდნენ ღვინოს. და ამ
ყველაფერში სამშობლოს
გემოს ატანდნენ.ნამეტია
ბერძენიშვილის
ინიციატივით შეგროვდა
თანხა, რომლითაც შეიძინეს
მიწა და სადაც ლევილის
ქართული სასაფლაო
განთავსდა. პარიზიდან 26
კილომეტრზე – სულ 130 ათას
ფრანკად. მანამდე, პარიზსა
და მის ახლომახლოდ
მცხოვრები ქართველები, სულ
სხვადასხვა ადგილას
იკრძალებოდნენ.
ადგილობრივმა კომუნამ
ემიგრანტ ქართველებს
ლევილს გარეთ მცხოვრები
ქართველების დასაფლავების
ნებაც დართო. სწორედ ამ
ღვაწლის გამო ნამეტიას
"ლევილის დედა"
შეარქვეს.ჭანჭათელი
(ლანჩხუთის რაიონი)
ვლადიმერ გოგუაძე ოდესის
უნტეროფიცერთა სამხედრო
სკოლაში სწავლობდა. 1910-1916
წლებში
სოციალ-დემოკრატიული
პარტიის სახელით გურიაში
მოქმედ წითელრაზმელებს
ებრძოდა; 1918-1921 წლებში
საქართველოს დემოკრატიული
რესპუბლიკის ჯავსნოსანი
მატარებლის უფროსი იყო; 1918
წელს აქტიურად
მონაწილეობდა ოსმალეთის
წინააღმდეგ ბრძოლებში,
საქართველო-სომხეთის ომში;
1921 წელს ბოლშევიკური
რუსეთის მე–11 წითელი
არმიის წინააღმდეგ
გამართულ ბრძოლებში;
ბოლშევიკური რუსეთის მიერ
საქართველოს ოკუპაციის
შემდეგ ცხოვრობდა
თურქეთში; იქ ჩააკითხა
მეუღლემ და 1923 წლიდან უკვე
ერთად მოღვაწეობდნენ
საფრანგეთში; ვალოდია
თანამშრომლობდა ქართულ
ემიგრანტულ პრესასთან; 1963
წელს პარიზში გამოიცა მისი
"მოგონებანი"; არის
სამხედრო და პოლიტიკური
მოღვაწე, ქართული
პოლიტიკის თვალსაჩინო
წარმომადგენელი.წყვილს
შვილი არ
ჰყოლია. ისტორიულ-დოკუმენტური
დრამის რეჟისორი პიესის
ავტორის, ნანა კაკაბაძის
ქალიშვილი - რუსუდან
კობიაშვილი გახლავთ.
რეჟისორმა სახელოვანი
წინაპრების ხსოვნას ძეგლი
ამ სპექტაკლით
დაუდგა.ნამეტიას და მისი
ძმისშვილის - ზინობიას
როლებს (სხვადასხვა ასაკში)
ქეთი ქიტიაშვილი
ასრულებს.ძალზე ორგანულად
და ერთი შეხედვით სადად,
თუმცა იმ ემოციით
დატვირთული, მთელი ამ
ისტორიის გათვალისწინებას
რომ უნდა ახლდეს და ამ
ქალების ბიოგრაფიას
სარჩულად ედებოდეს. გულის
ამაჩუყებელია ისიც, რომ
ვალოდიას როლს მისი ძმის
შთამომავალი - მსახიობი
რატი გოგუაძე
ასრულებს.ზინობიას შვილის,
ნანა კაკაბაძის როლს -
ბავშვობის ასაკში ნია
ტოგონიძე, ხოლო "ასაკში"
ნინო ანდრიაძე ასრულებენ.
მეორე შვილის ნამცოს
როლშია ელენე დარჩია.
ელენეც მეორე როლს
ასრულებს სპექტაკლში. ის
ახალგაზრდა ზინობიას
როლშიც გვევლინება. ქეთი
ქიტიაშვილი "პრაიმტაიმთან"
ინტერვიუში ამბობს, რომ ამ
სპექტაკლის თამაშის
შემდეგ დაცლილობის
შეგრძნება აქვს. ემოციურად
მთლიანად დახარჯულს,
შემდეგ, რესურსის
აღსადგენად დრო სჭირდება
ხოლმე.ქეთი ქიტიაშვილი: ამ
სპექტაკლის რეპეტიციები
იმ დროს გვქონდა, როდესაც
ქუჩაში დიდი ვნებათაღელვა
ატყდა. ამ მოვლენებმა
ყველას გულსა და ტვინში
გაიარა. მერე ჩვენც
გავჩერდით ისევე, როგორც
ყველა თეატრი.
წარმოიდგინეთ, ამ
ყველაფრის პარალელურად ეს
ტექსტები, ამ რეალური
პერსონაჟების გაცოცხლება
როგორ მოქმედებდა
ჩვენზე. ეს
მხატვრულ-ლიტერატურული
სპექტაკლია, მხოლოდ
ნამდვილ ფაქტებზე
დაყრდნობილი, არაფერი
მიგვიმატებია, ზუსტ
ფაქტებზეა აგებული. მასში
არაფერია უტრირებული. ეს
არის მიმოწერებზე,
წერილებზე დაყრდნობით
დაწერილი პიესის მიხედვით
დადგმული სპექტაკლი.
მაგალითად, დაკითხვის
სცენა - სრულად ნატურალურად
არის
გადმოცემული... რუსუდან
კობიაშვილს დიდი ხანია
ვიცნობ. ის კარგი
მსახიობია. მოგვიანებით
სარეჟისორო ფაკულტეტი
დაასრულა. მასთან წინა
სეზონში, ძალიან
საინტერესო სპექტაკლზე
ვიმუშავე. ნინია
სადღობელაშვილის პიესა
"საქმე" რუსუდანმა ილიაუნის
სცენაზე დადგა. შემდეგ,
გასულ ზაფხულს დამირეკა და
მითხრა, დედაჩემმა დაწერა
პიესა, რომლითაც მინდა
შთამომავლის ვალი
მოვიხადო და დიდ ბებიას
სპექტაკლით ძეგლი
დავუდგაო.და მომიყვა
ნამეტიას და ვალოდიას
ისტორია...კინაღამ
გავგიჟდი.ავფორიაქდი...გული
ამიჩუყდა...წამაკითხა
უკანასკნელი ინტერვიუ
ნამეტიასთან, მომასმენინა
მისი ხმა. ამ ყველაფერმა
შთაბეჭდილების ქვეშ
მომაქცია. ქალბატონი ნანა,
რუსუდანის დედა, 86 წლისაა.
ის 1988 წელს ნამეტიას 40-ზე იყო
ლევილში ჩასული. იქიდან
წამოიღო წერილები, სამოსი,
ფოტოები... რის მიხედვითაც
დაწერა პიესა... ამდენად
"ლევილის დედა"-ში
ყველაფერი
რეალურია.თავიდან ისე იყო
განსაზღვრული, რომ მე
მხოლოდ ნამეტიას როლი უნდა
შემესრულებინა. თუმცა, მერე
რეჟისორმა მითხრა,
ზინობიაც შენ უნდა
ითამაშოო. ცივ უარზე
ვიყავი, ასეთ ტვირთს ვერ
ავიკიდებ-მეთქი. მითხრა,
რომ ძალიან ჰგავდა ზინობია
მამიდასს, ნამეტიას, როგორც
ფიზიკურად, ასევე ზოგადად.
ქეთი, შეეგუე იმას, რომ
ახალგაზრდობიდან
სიბერემდე ამ ორ ქალს შენ
ითამაშებო. დამეცა თავზარი.
ვერაფრით გადავარწმუნე.
დამამშვიდა - არ
გადაგჩეხავ, ამაზე არ
ინერვიულოო.პროცესში
ჩავერთე და... იძულებული
გავხდი როლებში
გავახალგაზრდავებულიყავი.
ასაკს არ აქვს მნიშვნელობა,
როცა მსახიობი ფორმაშია და
აქვს მზაობა, ის მოცემულ
ამოცანას აუცილებლად
დაძლევს. მე მაინც ეჭვით
ვუყურებ ჩემ თავს, თუმცა
ამბობენ, რომ
გამოვიდა.როლის გასაღები?
იცით, რამ მომცა... ჩვენ
ჩვენი ჩრდილოელი მეზობლის
შიში მუდმივად მოგვყვება.
მეოცე საუკუნის ბოლოსაც და
ოცდამეერთეშიც გამოვიარეთ
ორი ომი, ორჯერ დავკარგეთ
საკმაოდ დიდი ტერიტორია.
სულ გვემუქრება და ეს სულ
თავში გვაქვს ჩაბეჭდილი.
აი, ეს იყო ჩემი გასაღები,
ძირითადი ფიქრი. და თუ
როგორ შევასრულე, ეს
მაყურებელმა განსაჯოს. მე
ამ მოცემულობამ მათამაშა.
მინდოდა გვერდზე
დავდგომოდი ადამიანს, ვისი
წინაპრებიც უნდა
გაცოცხლებულიყვნენ. თუმცა,
ნამეტია და ვალოდია მხოლოდ
რუსიკოს წინაპრები არ
არიან, ისინი ჩვენი
წინაპრებიც არიან.ამ
წყვილს ასეთი ღვაწლი
მიუძღვის თავისი ქვეყნის
შვილების წინაშე - ლევილის
სასაფლაო მათი
გაკეთებულია. თავად
არაფრის მქონენი ძალიან
გამცემი ადამიანები
იყვნენ. საკუთარი შვილი არ
ჰყავდათ და სულ სხვებზე
ზრუნავდნენ, ცოცხლებზეც და
მიცვალებულებზეც.არ ვიცი,
ეს ლეგენდაა თუ რეალობა,
თითქოს საფრანგეთის
მთავრობამ, რომელთანაც
კარგი ურთიერთობა ჰქონდა
ნამეტიას, იქ მცხოვრებ
ებრაელებზე სთხოვა,
ქართველებად დაეწერა
ისინიც. ნამეტიამ და
ვალოდიამ ქართველებად
გააფორმეს და შეიფარეს
ებრაელები. ეს ქალი
დაჭრილებს უვლიდა.
ნებისმიერ მნიშვნელოვან
მოვლენაში მონაწილეობდა.
ნამდვილი პატრიოტები და
მაღალი მოქალაქეობრივი
თვითშეგნების მქონე დიდი
პიროვნებები იყვნენ.
სპექტაკლში ნამეტიას
წერილების კითხვისას
ძლივს ვიკავებ თავს, რომ არ
ვიღრიალო... აბა, როგორ უნდა
გაუძლო ამ ფრაზას - "მე რუსს
არ ვთხოვ ჩემს ქვეყანაში
შეშვებას"!ნამეტია 97 წლის
ასაკში გარდაიცვალა,
ვალოდია - 74... ქალბატონი
ნანა კაკაბაძე გენერალურ
რეპეტიციაზე მოვიდა და
მისი აზრის მოსასმენად რომ
მივედი, ვერ ლაპარაკობდა.
მასზე ძალიან იმოქმედა
სპექტაკლმა. დედაჩემი,
ზინობია და ჩემი ნამეტია
გამიცოცხლეო, მითხრა.
ლაპარაკის უნარი არ მაქვსო.
ისე იმოქმედა, რომ
შეგვეშინდა...შთამომავლისგან
ეს ღირსეული საჩუქარია,
ვფიქრობ და ამ ისტორიულ
დრამაში მეც რომ
ვმონაწილეობ, მადლობელი
ვარ.ყველამ, მთელმა გუნდმა
თავდადებით ვიმუშავეთ.
სპექტაკლში ასევე
თამაშობენ ლაშა გრძელიძე,
ვახო ჩაჩანიძე. მხატვარი
მაია სხირტლაძეა, რომელმაც
არაჩვეულებრივი
კოსტიუმები გააკეთა.
რუდუნებით შექმნა და
მოჰქონდა, ამოვარდებოდა
შუა რეპეტიციაზეც,
გვისწორებდა.სხვათა შორის,
სპექტაკლში, ლევილში რომ
ჩადის ნამეტია ბერეტით, ეს
"ლუქი" მე ავიღე ნამეტიას
ფოტოდან. მისი ვიზუალი,
კოპლებიანი ბლუზა და
ზოგადი იმიჯი
მაქსიმალურად
მივამსგავსე.ზაზა
მარჯანიშვილის მუსიკა
არშიასავით აქვს
შემოვლებული სპექტაკლს. ის
იმ რანგის მუსიკოსია,
მაყურებელი რომ დაჰყავს
ლაბირინთებში, გასაღებს
აძლევს. მას როგორც
კომპოზიტორს აქვს იმის
უნარი, რომ მისი მუსიკა
მართლაც არშიასავით
შემოავლოს სპექტაკლს. აქვე
ვახსენებ ნათია ბოშიშვილს -
ტექნიკურ რეჟისორს,
რომელმაც დიდი სიყვარულით
იმუშავა. ყველამ დიდი
სიყვარულით მიიღო და
იმუშავა მასზე.ისეთი
მგრძნობიარე თემაა, ალბათ
რკინასაც ალღვობს. ქართული
სასაფლაო რომ
გაეკეთებინათ, ვალოდია და
ნამო ყველაფერს
აკეთებდნენ. ქონება არ
გააჩნდათ, თუმცა არაფერს
იშურებდნენ. მიწებთან
დაკავშირებით შარლ დე
გოლთანაც ჰქონდა შეხვედრა,
პოულობდა მეცენატებს.
სამშობლოს მონატრებით
ემიგრაციაში გარდაცვლილი
ქართველების ძვლები
მოაგროვა და დაფლა ლევილში.
მსგავსად მადლიანი საქმე,
რაც ამ ცოლ-ქმარს აქვს
გაკეთებული, არ მსმენია.
რუსიკოს ვეუბნები, ყველა იქ
გაკეთებული სიკეთის მადლი
შეგეწიოთ-მეთქი. სპექტაკლი
რომ დასრულდება ასეთი
განცდა გვეუფლება, რომ ვალს
ვიხდით... კარგი
გაგებით.ნამეტიას კუთხეში,
ოზურგეთში ჩავედით ამ
სპექტაკლით და
არაჩვეულებრივი შეხვედრა
მოგვიწყვეს. დარბაზი
გადაჭედილი იყო. მოვიდნენ
ბერძენიშვილები,
გოგუაძეები. გულის
ამაჩუყებელი საღამო იყო,
სავსეები წამოვედით
იქიდან. გვინდა "ლევილის
დედა" ლევილში ჩავიტანოთ.
ეს მხოლოდ სურვილია... რა
კარგი იქნებოდა...აქვე
მინდა ჩემი გულისტკივილი
გითხრათ: მაყურებელი
გასართობ სპექტაკლებზე
უფრო მეტად დადის, ვიდრე
შემეცნებითზე. ხალხმა
დაივიწყა, რომ თეატრში
გასართობად არ უნდა
დადიოდეს. სამწუხაროდ,
მოთხოვნა შოუზე და
გართობაზეა. როგორც
წიგნის კითხვისას ახალი და
შენთვის სასარგებლო უნდა
შეიმეცნო, ასეა სპექტაკლზე
მისვლაც. აქ კიდევ უფრო
მძაფრად და მხატვრულად
არის გადმოცემული ამბავი.
თეატრმა ხმა უნდა
მიაწვდინოს მაყურებელს. ეს
სპექტაკლი კი მხატვრულად
გადმოცემული ისტორიის
გაკვეთილია. "ლევილის დედა"
ერთხელ სკოლის
აბონემენტზე ვითამაშეთ და
ბავშვები არ იშლებოდნენ, არ
მიდიოდნენ დარბაზიდან.
იმედი მაქვს, მომავალ წელს
ისევ ვითამაშებთ
აბონემენტზე.
არაჩვეულებრივად მიიღეს.
კაპელდინერებმა გვითხრეს,
ბავშვები კითხულობდნენ,
ნამდვილად მოხდა ეს
ისტორიაო. არ მიდიოდნენ...
ჩემი 15 წლის დის შვილიშვილი
მოვიდა. მითხრა, მომერიდა,
მაგრამ მაინც
ამეტირაო. მომავალ თაობას
უნდა გავაგებინოთ, ვინ
ვართ, როგორ მოვედით, ვინ
არიან ჩვენი წინაპრები.
ისედაც არავინ არაფერს
კითხულობს, ლიტერატურა
გვერდზე გადადეს. მხოლოდ
შოუს უყურებენ. ამიტომ ჩვენ
უნდა მივაწოდოთ, მოვუყვეთ
და ვაჩვენოთ.
