ტესტი, რომელიც კიბოს დიაგნოზს ადრეულ ეტაპზე დასვამს - სენსაცია მედიცინაში

კიბოს ადრეული გამოვლენა, სანამ ის მთელ სხეულში გავრცელდება, სიცოცხლის გადარჩენის ერთ-ერთი წინაპირობაა. სწორედ ამიტომ ექიმები გვირჩევენ რეგულარულ სკრინინგს რამდენიმე გავრცელებული ტიპის კიბოსთვის, სხვადასხვა მეთოდების გამოყენებით. კოლონოსკოპია, მაგალითად, ამოწმებს მსხვილი ნაწლავის კიბოს, ხოლო მამოგრაფია ძუძუს კიბოს.

მიუხედავად იმისა, რომ გადამოწმება მნიშვნელოვანია, ყველა ამ ტესტის გაკეთება  ლოჯისტიკურად რთული, ძვირი და ზოგჯერ არასასიამოვნო შეიძლება იყოს პაციენტებისთვის. მაგრამ რა მოხდება, თუ სისხლის ერთ ანალიზს შეეძლება ერთდროულად გამოავლინოს კიბოს ყველაზე გავრცელებული ტიპები?

ამ წელს პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა დაადგინა MCED ტესტების შემუშავება, როგორც პრიორიტეტი Cancer Moonshot-ისთვის.

„როგორც ლაბორატორიული მედიცინის ექიმი და მკვლევარი, მე მჯერა, რომ MCED ტესტები, სავარაუდოდ, გარდაქმნის კიბოს სკრინინგს უახლოეს მომავალში, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ისინი მიიღებენ ძლიერ ფედერალურ მხარდაჭერას სწრაფი ინოვაციების შესაქმნელად“,- ამბობს ერთ-ერთი მეცნიერი.

როგორ მუშაობს MCED ტესტები

MCED ტესტები ეძებს სიმსივნის დნმ-ის კვალს სისხლში. ეს მოცირკულირე „უჯრედებისგან თავისუფალი“ დნმ შეიცავს ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რა ტიპის ქსოვილისგან წარმოიშვა და ნორმალურია თუ არა კიბო.

სისხლში მოცირკულირე სიმსივნის დნმ-ის გამოსაკვლევად ტესტირება ახალი არ არის. ეს თხევადი ბიოფსიები უკვე ფართოდ გამოიყენება კიბოს მოწინავე სტადიის მქონე პაციენტებისთვის. ექიმები იყენებენ ამ სისხლის ანალიზს სიმსივნის დნმ-ში მუტაციების მოსაძებნად, რომლებიც ხელს უწყობენ მკურნალობას. იმის გამო, რომ კიბოს გვიანი სტადიის მქონე პაციენტებს აქვთ სიმსივნური დნმ-ის დიდი რაოდენობა, რომელიც ცირკულირებს სისხლში, შედარებით ადვილია ამ გენეტიკური ცვლილებების არსებობის დადგენა.

MCED ტესტები განსხვავდება არსებული თხევადი ბიოფსიისგან, რადგან ისინი ცდილობენ ადრეული სტადიის კიბოს გამოვლენას, როდესაც ჯერ კიდევ არ არის ამდენი სიმსივნური უჯრედი. ამ კიბოს უჯრედების გამოვლენა შეიძლება რთული იყოს ადრეულ ეტაპზე, ვინაიდან სისხლძარღვში მოცირკულირე დნმ-ის უმეტესობა მოდის არასიმსივნური უჯრედებიდან, კიბოს დნმ-ის რამდენიმე მოლეკულის არსებობის გამოვლენა თივის გროვაში ნემსის პოვნას ჰგავს, რაც კიდევ უფრო ართულებს საქმეს.

საბედნიეროდ, ახალ ტესტებს შეუძლიათ თავიდან აიცილონ სისხლის უჯრედების ჩარევა კიბოს დნმ-ში ჩაშენებულ „მოლეკულურ შტრიხკოდზე“ ფოკუსირებით, რომელიც განსაზღვრავს ქსოვილს, საიდანაც იგი წარმოიშვა. 

ტესტირების პარამეტრები

ამჟამად არსებობს რამდენიმე MCED ტესტი დამუშავების პროცესში და კლინიკურ კვლევებში. არცერთი MCED ტესტი არ არის ამჟამად FDA-ს მიერ დამტკიცებული ან რეკომენდებული სამედიცინო საზოგადოებების მიერ.

2021 წელს, ბიოტექნოლოგიურმა კომპანიამ GRAIL-მა წამოიწყო პირველი კომერციულად ხელმისაწვდომი MCED ტესტი აშშ-ში. Galleri ტესტი აცხადებს, რომ ის აღმოაჩენს 50-ზე მეტ სხვადასხვა სახის კიბოს. ამასთან სულ მცირე ორ ამერიკულ (Exact Sciences და Freenome ) და ერთ ჩინურ (Singlera Genomics ) კომპანიას აქვთ ტესტები დამუშავების პროცესში. 

MCED ტესტები, როგორც წესი, ჯერ არ არის დაფარული დაზღვევით. GRAIL-ის Galleri ტესტის ფასი ამჟამად 949 დოლარია და კომპანია სთავაზობს გადახდის გეგმას იმ ადამიანების, რომლებსაც ჯიბიდან გადახდა უწევთ. კანონმდებლებმა კონგრესში წარადგინა კანონპროექტი, რათა უზრუნველყოს დაფარვის ხარჯები MCED ტესტებისთვის, რომლებიც მოიპოვებენ FDA-ს მხარდაჭერას. კონგრესისთვის უჩვეულოა განიხილოს კანონმდებლობა, რომელიც ეძღვნება ერთ ლაბორატორიულ ტესტს, და ეს ხაზს უსვამს როგორც MCED-ის სამედიცინო ბაზრის მასშტაბებს, ასევე შეშფოთებას ამ ძვირად ღირებული ტესტების დაფარვის გარეშე ხელმისაწვდომობის უთანასწორობის შესახებ.

როგორ უნდა გამოიყენონ MCED ტესტები?

იმის გარკვევას, თუ როგორ უნდა შევიდეს და გამოიყენონ MCED ტესტები კლინიკაში, მრავალი წელი დასჭირდება. მკვლევრებმა და კლინიკებმა ახლახან დაიწყეს კითხვების დასმა, თუ ვინ უნდა გაიაროს ტესტირება, რა ასაკში და როგორ უნდა იქნეს გათვალისწინებული წარსული სამედიცინო და ოჯახური ისტორია. ამასთან, მნიშვნელოვანია, როგორ შეაფასებენ ექიმები MCED-ის დადებით შედეგებს.

ასევე არსებობს შეშფოთება, რომ MCED ტესტებმა შეიძლება გამოიწვიოს დაბალი რისკის, ასიმპტომური კიბოს ზედმეტად დიაგნოზირება, რომელიც უმჯობესია დაუდგენელი იყოს. აწორედ ეს მოხდა პროსტატის კიბოს სკრინინგის დროს. მანამდე გაიდლაინები რეკომენდაციას აძლევდა, რომ 55-დან 69 წლამდე ასაკის ყველა მამაკაცმა რეგულარულად უნდა გაიაროს სისხლის ტესტი, რათა დადგინდეს მათი დონის PSA, ცილა, რომელიც წარმოიქმნება კიბოს და არასიმსივნური პროსტატის ქსოვილისგან. მაგრამ ახლა რეკომენდაცია უფრო ნიუანსია, სკრინინგი შემოთავაზებულია ინდივიდუალურ საფუძველზე, რომელიც ითვალისწინებს პირად პრეფერენციებს.

კიდევ ერთი შეშფოთება არის ის, რომ შემდგომი ტესტირება დადებითი MCED შედეგების დასადასტურებლად ძვირი იქნება სამედიცინო სისტემისთვის, განსაკუთრებით თუ საჭიროა სხეულის სრული სკანირება. მაგალითად, მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის ჯიბის ღირებულება შეიძლება ათასობით დოლარამდე იყოს.

ამასთან, პაციენტებს, რომლებიც მიიღებენ MCED-ის დადებით შედეგს, მაგრამ ვერ დაადასტურებენ კიბოს არსებობას სხვა შემდგომი ტესტების შემდეგ, შეიძლება განუვითარდეთ მთელი სიცოცხლის განმავლობაში შფოთვა პოტენციურად გამოტოვებული დიაგნოზის გამო და გააგრძელონ ძვირად ღირებული ტესტების ჩატარება სიმსივნის უშედეგო ძიებაში.

2020 წელს ჩატარებულმა კვლევაში, 10 000-ზე მეტმა მანამდე არადიაგნოსტირებულმა ქალმა დაადგინა, რომ 134 ქალიდან 26-ს დადებითი MCED ტესტი ჰქონდათ. GRAIL-ის მიერ დაფინანსებული 2021 წლის კვლევამ დაადგინა, რომ 2,800-ზე მეტი პაციენტიდან ნახევარს, რომლებსაც კიბოს ცნობილი დიაგნოზი ჰქონდათ, ჰქონდათ დადებითი MCED ტესტი და მხოლოდ 0.5%-ს დაუდასტურდა, რომ ჰქონდათ ცრუ დადებითი ტესტი. 

როგორც მეცნიერები ამბობენ, MCED ტესტებმა შესაძლოა, მალე მოახდინოს რევოლუცია, თუ როგორ მიუახლოვდებიან ექიმები კიბოს სკრინინგს. საკითხავია, არის თუ არა მზად ჯანდაცვის სისტემა ამისთვის.