„მძვინვარებს ქვიშის ქარიშხალი...“ - აღმოჩენილია გიგანტური პლანეტა, სადაც ორი მზე ანათებს

ჩვენგან 70 სინათლის წლის მანძილზე მდებარე ერთი პლანეტა ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე უცნაურია აქამდე აღმოჩენილთა შორის.

მისი მასა იუპიტერისას 20-ჯერ აჭარბებს და აქვს ისეთი ტემპერატურა, რომელიც სწრაფად გაადნობს ალუმინს; გარს უვლის არა ერთ, არამედ ორ ვარსკვლავს და ამ საქმეს 10 000 წელიწადს ანდომებს. და კიდევ, მასზე გამუდმებით მძვინვარებს ქვიშის სასტიკი ქარიშხალი.

პლანეტური მასის ამ ობიექტს, სახელად VHS 1256 b-ს, ასტრონომები ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპით დააკვირდნენ და აღმოაჩინეს, რომ მის ატმოსფეროში სილიკატური მარცვლების ღრუბლები ცირკულირებს.

ამას გარდა, VHS 1256 b-ის ატმოსფეროში მკვლევრებმა კიდევ მრავალი სხვა კომპონენტი გამოავლინეს. მათ შორის არის მეთანი, ნახშრიჟანგი, წყალი და ნახშირორჟანგი.

„ერთ სამიზნეზე ერთდროულად ამდენი სხვადასხვა მახასიათებელი ჯერ არცერთ სხვა ტელესკოპს არ დაუფიქსირებია. ჯეიმს ვების მიერ აღებულ ერთ სპექტრში მრავალ მოლეკულას ვხედავთ, რომლებიც დეტალურ ცნობებს გვაწვდიან პლანეტის დინამიკური ღრუბლებისა და ამინდის სისტემების შესახებ“, — ამბობს გერმანიის მაქს პლანკის ასტრონომიის ინსტიტუტის ასტროფიზიკოსი პოლ მოლიერი.

VHS 1256 b გარკვეულწილად იდუმალია. მისი მასა გიგანტური პლანეტებისა და ყავისფერი ჯუჯების ზღვარზეა; ყავისფერ ჯუჯებს არშემდგარ ვარსკვლავებს უწოდებენ, რომლებსაც წყალბადის სინთეზის დასაწყებად საკმარისი მასა არ აქვთ და მის ნაცვლად, ბირთვში ასინთეზირებენ წყალბადის უფრო მძიმე იზოტოპს, დეიტერიუმს, რომლის სინთეზს უფრო ნაკლები ტემპერატურა და წნევა სჭირდება, ვიდრე წყალბადისას.

მიჩნეულია, რომ ობიექტთა ეს ორი ტიპი სხვადასხვანაირად წარმოიქმნება. ყავისფერი ჯუჯები ვარსკვლავთა მსგავსად იბადებიან — გაზისა და მტვრის ღრუბელში მატერიის კვანძების კოლაფსით, რის შემდეგაც მიმდებარე ღრუბლიდან უფრო მეტ მატერიას ისრუტავენ და იზრდებიან. დეიტერიუმის სინთეზი ვარსკვლავის ზრდაში შუალედური ეტაპია, მაგრამ ზოგიერთი ვარსკვლავები — ყავისფერი ჯუჯები — ამ წერტილზე ზრდას წყვეტენ და რჩებიან ისეთებად, როგორებიც მაშინ არიან.

მეორე მხრივ, პლანეტები „ქვემოდან ზემოთ“ იბადებიან, ვარსკვლავის დაბადების შემდეგ დარჩენილი მატერიისგან, რომელიც ჯგუფდება და ბოლოს, პლანეტის სახეს იღებს. ძირითადად, ეს მატერია ვარსკვლავთან საკმაოდ ახლოს არის. პლანეტა VHS 1256 თავისი ორი ვარსკვლავის გარშემო საკმაოდ შორი მანძილიდან მოძრაობს, რომ ის ღრუბლის კოლაფსის შედეგად გაჩნდა, მაგრამ ეს ამბავი ბოლომდე დამტკიცებული არ არის.

კვლევა The Astrophysical Journal Letters-ში გამოქვეყნდა. მომზადებულია mpia.de-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით