აუცილებლად საკითხავი! გასაოცარი ახალი თეორია ალცჰეიმერის დაავადების მიზეზების შესახებ

1906 წელს ფსიქიატრმა ალოის ალცჰაიმერმა თქვა „სერიოზული და თავისებური პათოლოგიური პროცესი თავის ტვინის ქერქში“ - აღწერილი იყო 50 წლის ქალის შემთხვევა, რომელსაც აწუხებდა მეხსიერების დაკარგვა, ბოდვები, ჰალუცინაციები, აგრესია და დაბნეულობა - მდგომარეობა, რომელიც გაუარესდა მის ნაადრევ სიკვდილამდე.

გაკვეთის დროს ალცჰაიმერმა შენიშნა პაციენტის ტვინში დაფების არსებობა. ეს დაფები - ამილოიდური ბეტა ცილის აგრეგატები - დღესაც ითვლება, რომ პასუხისმგებელნი არიან ალცჰაიმერის დაავადებაზე.

თუმცა ამ თეორიას ორი ნაკლი აქვს. პირველი, ეს არ ხსნის, რატომ აქვს ბევრ ადამიანს (ზოგიერთი ხანდაზმული) ტვინში ნადები, მაგრამ არ აწუხებს ნევროლოგიური სიმპტომები, როგორიცაა მეხსიერების დაქვეითება. მეორეც, წამლების კლინიკური კვლევები, რომლებიც ამცირებენ ამ ლაქებს, წარუმატებელი აღმოჩნდა - ერთი ბოლო გამონაკლისის გარდა, რომელსაც მოგვიანებით შევეხებით.

როდესაც ამილოიდური ბეტა პროტეინი გროვდება დაფების სახით (უხსნადი აგრეგატები), ცილის საწყისი ხსნადი ფორმა, რომელიც ასრულებს თავის ტვინში მნიშვნელოვან ფუნქციებს, მოიხმარება და იკარგება. ზოგიერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ ხსნადი ამილოიდის ბეტა 42-ის ოდენობის შემცირება იწვევს უარეს კლინიკურ შედეგებს პაციენტებისთვის.

ბოლო კვლევაში, რომელიც გამოქვეყნდა ალცჰაიმერის დაავადების ჟურნალში, მეცნიერები ცდილობდნენ გაეგოთ რა იყო უფრო დაკავშირებული ალცჰაიმერის დაავადების პროგრესირებასთან: ტვინში დაფების რაოდენობა თუ დარჩენილი ამილოიდის ბეტა 42 რაოდენობა.

ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, მათ შევისწავლეს ადამიანთა ჯგუფის მონაცემები, რომლებსაც აქვთ იშვიათი მემკვიდრეობითი გენეტიკური მუტაცია, რომელიც მათ ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების მაღალი რისკის ქვეშ აყენებს. 

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ ამილოიდის ბეტა 42-ის (ცილის ფუნქციური ვერსია) შემცირება უფრო საზიანო იყო, ვიდრე დაფების არსებობა (ამილოიდის ბეტას უხსნადი აგრეგატები).

მონაწილეებს თვალყურს ადევნებდნენ საშუალოდ სამი წლის განმავლობაში და აღმოაჩინეს, რომ მათ ცერებროსპინალურ სითხეში (CSF) (რომელიც გარს აკრავს თავის ტვინს და ზურგის ტვინს) მაღალი დონის ამილოიდი ბეტა 42-ის მქონე პირები დაცულნი იყვნენ. უფრო მეტიც, მათი შემეცნება არ გაუარესდა კვლევის ხანგრძლივობის განმავლობაში. ეს შედეგები შეესაბამება ბევრ სხვა კვლევას, რომლებმაც აჩვენეს ამილოიდის ბეტა 42-ის მნიშვნელობა მეხსიერებისა და შემეცნებისთვის.

ისინი ასევე აქტუალურია, რადგან ჩვენ შევისწავლეთ გენეტიკური მუტაციის მქონე ადამიანები, რაც ზრდის ალცჰაიმერის დაავადების რისკს, ჯგუფი, რომელიც ითვლება ყველაზე ძლიერ მტკიცებულებად ამილოიდური ბეტა დაფების მავნე ბუნების შესახებ. თუმცა, ამ ჯგუფშიც კი, მათ, ვისაც ცერებროსპინალურ სითხეში ამილოიდის ბეტა 42-ის უფრო მაღალი დონე აქვს, ინარჩუნებენ ნორმალურ კოგნიტურ ფუნქციებს, განურჩევლად ტვინში დაფის ოდენობისა.

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ ალცჰაიმერის დაავადების ზოგიერთ იშვიათ მემკვიდრეობით ფორმაში - მაგალითად, ოსაკას მუტაციის ან არქტიკული მუტაციის მატარებლებში - ადამიანებს შეუძლიათ განუვითარდეთ დემენცია ამილოიდის ბეტა 42-ის დაბალი დონით, დაფების არსებობის გამოვლენის გარეშე. ეს იმაზე მეტყველებს, ამ შემთხვევაში დაავადების გამომწვევი ამილოიდის ბეტა 42-ის ნაკლებობაა.

როგორ იმოქმედებს ახალი აღმოჩენები ალცჰაიმერის დაავადების წამლების განვითარებასა და კლინიკურ კვლევებზე?

ლეკანემაბის, ანტისხეულის ბოლო ცდამდე, რომელიც ამცირებს ნადების დაფებს, ალცჰაიმერის დაავადების ყველა წამლის ტესტი წარუმატებლად მთავრდებოდა.

ახლახან დაფიქსირდა, რომ ლეკანემაბს აქვს მცირე, მაგრამ მნიშვნელოვანი ეფექტი კოგნიტური დაქვეითების შემცირებაში. წინა კვლევებმა აჩვენა, რომ ეს პრეპარატი ზრდის CSF ამილოიდის ბეტა 42 დონეს. ეს მხარს უჭერს ჰიპოთეზას, რომ ნორმალური ამილოიდური ცილის გაზრდა შეიძლება სასარგებლო იყოს დაავადებისთვის.

„ეს აქტიური ცილის შემცვლელი მიდგომა შეიძლება გახდეს ალცჰაიმერის დაავადებისა და ცილების აგრეგაციასთან დაკავშირებული სხვა დაავადებების მკურნალობის პერსპექტიული ახალი გზა, როგორიცაა პარკინსონის დაავადება“,- ამბობენ მეცნიერები.

ამ საკითხთან დაკავშირებით მკვლევრები მუშაობენ და უფრო მეტი გვეცოდინება Lecanemab-ის კვლევების შედეგების გამოქვეყნების შემდეგ.