ახალი გაფრთხილება იბუპროფენისა და კოდეინის კომბინირების რისკების შესახებ - ეს უნდა იცოდეთ

ევროპის მედიკამენტების სააგენტო (EMA) რეკომენდაციას აძლევს ევროპულ ქვეყნებს, შეიტანონ ახალი გაფრთხილებები ეტიკეტზე და ანალგეტიკების ან ტკივილგამაყუჩებლების შეფუთვაში, რომლებიც აერთიანებს კოდეინს და იბუპროფენს. 

ეტიკეტის მიზანია გააფრთხილოს მომხმარებლები იმ პოტენციური ეფექტის შესახებ, რომელიც შეიძლება გამოიწვიოს ამ მედიკამენტებმა, როდესაც მიიღებენ რეკომენდებულზე მაღალი დოზებით ან ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში. ეს მოიცავს თირკმელების ან კუჭ-ნაწლავის დაზიანებას და მეტაბოლურ დარღვევებს, ასევე კოდეინის ბოროტად გამოყენებას და დამოკიდებულებას. EMA-ს გაფრთხილება ეფუძნება ევროპის სხვადასხვა ქვეყნის ჯანდაცვის ორგანოებს მოხსენებულ მრავალ შემთხვევას, მათ შორის ზოგიერთს ფატალური შედეგით.

განცხადება მოულოდნელი იყო, რადგან ეს არის საყოველთაოდ გამოყენებული ტკივილგამაყუჩებელი საშუალებები. იბუპროფენი არის ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატი, ხოლო კოდეინი არის დაბალი მოქმედების ოპიოიდური აგენტი. ისინი ყველაზე ხშირად ცალკე გამოიყენება, მაგრამ ასევე იყენებენ ერთადაც მაგალითად ოპერაციის შემდგომ.

იბუპროფენის უსაფრთხოების პროფილი

იბუპროფენის ტკივილგამაყუჩებელი და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება განპირობებულია მისი უნარით დაბლოკოს მოლეკულების (პროსტაგლანდინების) სინთეზი, რომლებიც გამოიყოფა ანთების დროს. ამ მოლეკულების სინთეზის პრევენციით, ის აქრობს ტკივილს.

მაგრამ აღმოჩნდა, რომ იგივე მექანიზმი პასუხისმგებელია ამ ტიპის წამლის უსაფრთხოების პრობლემებზე, როგორიცაა კუჭ-ნაწლავის დაზიანება (კუჭის ლორწოვანი გარსის დაცვის შემცირებით), თირკმლის დაზიანება (თირკმლის სისხლის ნაკადის შემცირებით) და, უფრო მცირე ზომით, გულ-სისხლძარღვთა დაზიანება. (თრომბოციტების აგრეგაციისა და თრომბის წარმოქმნის ხელშეწყობით).

ამან შეიძლება გაზარდოს სიკვდილის მეორადი მიზეზების რისკი, მათ შორის კუჭ-ნაწლავის სისხლდენა ან ნაწლავის პერფორაცია, კორონარული ან თირკმლის უკმარისობა და ინსულტი. იბუპროფენის დოზაა 100 მგ/კგ, ხოლო 400 მგ/კგ ზევით უკვე არსებობს სიცოცხლისთვის საშიშროება.

კოდეინის უსაფრთხოების პროფილი

კოდეინი არის ოპიოიდური პრეპარატი, რომელიც, სხვა ჩვენებებთან ერთად, ნებადართულია როგორც ტკივილგამაყუჩებელი საშუალება, ცალკე ან სხვა აქტიურ ინგრედიენტებთან ერთად. ის ასტიმულირებს ყველა ოპიოიდისთვის საერთო უჯრედებში რეცეპტორს, μ- ტიპის რეცეპტორს. ეს არის როგორც მისი თერაპიული, ასევე ტოქსიკური ეფექტის წყარო.

თუმცა, იმის გამო, რომ ის ნაკლებად მჭიდროდ "აკავშირებს" ამ რეცეპტორს, ვიდრე სხვა ოპიოიდები, მისი ეფექტი უფრო მსუბუქია ვიდრე მორფინის. ამიტომ მას აქვს ზომიერი ან სუსტი ტკივილგამაყუჩებელი მოქმედება. იგი ასევე ნაჩვენებია ხველის სამკურნალოდ (ტკივილის საწინააღმდეგო) ან როგორც დიარეის საწინააღმდეგო საშუალება, რადგან ამცირებს ნაწლავის მოძრაობას.

2015 წელს, PRAC-მა ჩაატარა კოდეინის უსაფრთხოების მიმოხილვა, განსაკუთრებით ბავშვებში და დაასკვნა, რომ 12 წლამდე ასაკის ბავშვებს აქვთ გვერდითი რეაქციების გაზრდილი რისკი კოდეინის მიღების შემდეგ, განსაკუთრებით ულტრა სწრაფ მეტაბოლიზატორებს, რომლებიც, სავარაუდოდ, მოიცავს კავკასიის მოსახლეობის 10%-ს.

კოდეინის საშიშროება

ოპიოიდების ტოქსიკური ეფექტი შეიძლება იყოს ძალიან სერიოზული, ფატალურიც კი. მათ შორისაა რესპირატორული დეპრესია (ბრადიპნოე/აპნოე) და ცენტრალური ნერვული სისტემის დეპრესია (სედაცია ან კომა). გარდა ამისა, ამ წამლების, მათ შორის კოდეინის ხანგრძლივმა გამოყენებამ, თუმცა სუსტ ოპიოიდად ითვლება, შეიძლება გამოიწვიოს დამოკიდებულება.

ბოლო ათწლეულების განმავლობაში გაიზარდა კოდეინის გამოყენებასთან დაკავშირებული სიკვდილიანობა. ამ ზრდის მნიშვნელოვანი ნაწილი გამოწვეულია შემთხვევითი დოზის გადაჭარბებით, განსაკუთრებით პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ნარკომანიის პრობლემები, ინექციური ნარკოტიკების მოხმარება და ქრონიკული ტკივილის დიაგნოზით. კოდეინის მაქსიმალური დოზებია 360 მგ/დღეში (დაუყოვნებელი გამოშვების პრეპარატებში) და 600 მგ/დღეში (კონტროლირებული გამოთავისუფლების ფორმულირებებში).

უსაფრთხოა მათი შერწყმა?

როდესაც ეს ორი პრეპარატი მიიღება ერთად, განსაკუთრებით მაღალი დოზებით ან ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, იზრდება თირკმლის დაზიანების რისკი. ეს იწვევს თირკმელების ფუნქციის დაქვეითებას (თირკმელების უკმარისობა), რაც ართულებს სისხლში მჟავე ნივთიერებების შარდში გამოყოფას. თირკმელების ეს უკმარისობა ასევე იწვევს სისხლში კალიუმის ძალიან დაბალ დონეს (ჰიპოკალიემია), რამაც თავის მხრივ შეიძლება გამოიწვიოს ისეთი სიმპტომები, როგორიცაა კუნთების სისუსტე და თავბრუსხვევა.

გარდა ამისა, ორივე პრეპარატის თირკმელებით ელიმინაციის გაძნელებით, მათი კონცენტრაცია სისხლის პლაზმაში იზრდება, რითაც იზრდება ტოქსიკურობის უკვე დადგენილი რისკი, რომელიც მათ ჰქონდათ ცალკე. ეს პრობლემა უფრო გამოხატულია ხანდაზმულ პაციენტებში.

ტკივილგამაყუჩებელი საშუალებების გადაჭარბებული გამოყენება

ყველა ამ მიზეზის გამო, EMA-ს მიერ მიღებული ღონისძიება საკმაოდ სათანადო და აქტუალური ჩანს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან ტკივილგამაყუჩებლები ხშირად ზედმეტად გამოიყენება და ზოგიერთი მათგანი, როგორიცაა კოდეინი და იბუპროფენი, ბევრი მომხმარებლის მიერ მიჩნეულია უვნებელ წამლად, რომელიც არ იწვევს უსაფრთხოების პრობლემებს.

ეს განსაკუთრებით ეხება ქვეყნებს, სადაც ეს წამლები გაიცემა რეცეპტის გარეშე, სადაც აღწერილია ამ კომბინაციის ტოქსიკურობის უმეტესი შემთხვევები.

ნებისმიერ შემთხვევაში, ამ ტიპის ფარმაკოვიგულაციის ღონისძიებები, მოსახლეობაში ზედმეტი განგაშის გარეშე, ყოველთვის უნდა იყოს მისასალმებელი, მედიკამენტების მოხმარების უფრო მეტი უსაფრთხოების ინტერესებიდან გამომდინარე.