ნუნუკა სუხიაშვილი
1692302192
უძილო ღამეების პრობლემა შეიძლება ბევრად უფრო სერიოზული აღმოჩნდეს, ვიდრე უბრალოდ დაღლილობა – ახალი კვლევის თანახმად, ქრონიკული ინსომნია ტვინის დაბერებას მნიშვნელოვნად აჩქარებს. ამერიკის ნევროლოგიის აკადემიის სამედიცინო ჟურნალში გამოქვეყნებულმა კვლევამ საგანგაშო კავშირი გამოავლინა უძილობასა და კოგნიტური ფუნქციების დაქვეითებას შორის.
როგორ ზემოქმედებს უძილობა ტვინზე
ცუდი ძილი არა მხოლოდ მომდევნო დღის განწყობას აფუჭებს, არამედ ტვინის ჯანმრთელობაზეც ახდენს გავლენას. კვლევის შედეგები აჩვენებს, რომ ადამიანები, რომლებიც ქრონიკული ინსომნიით იტანჯებიან – ძილის პრობლემით კვირაში მინიმუმ სამი დღის განმავლობაში სამი თვის ან მეტი ხნის მანძილზე – 40%-ით მაღალი რისკის ქვეშ არიან განუვითარდეთ მსუბუქი კოგნიტური დარღვევები ან დემენცია.
მკვლევარი დიეგო კარვალიო აღნიშნავს, რომ ინსომნიის გავლენა სცდება მორიგ დაღლილობას დღის ბოლოს და შესაძლოა მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყოს მომავალში კოგნიტური პრობლემების განვითარებისთვის. მისი დაკვირვებით, კვლევამ გამოავლინა აზროვნების უნარების უფრო სწრაფი დაქვეითება და ტვინის ცვლილებები, რაც მიანიშნებს, რომ ქრონიკული უძილობა შესაძლოა იყოს ადრეული გამაფრთხილებელი სიგნალი ან თუნდაც ხელშემწყობი ფაქტორი კოგნიტური ფუნქციების მოშლისთვის.
მასშტაბური კვლევის საგულისხმო შედეგები
კვლევაში მონაწილეობდა საშუალოდ 70 წლის ასაკის 2,750 ადამიანი, რომელთაც დაკვირვება უტარდებოდათ 5.6 წლის განმავლობაში. მონაწილეთა 16%-ს აღენიშნებოდა ქრონიკული ინსომნია. საინტერესოა, რომ დაკვირვების პერიოდში უძილობით შეწუხებული ადამიანების 14%-ს განუვითარდა მსუბუქი კოგნიტური დარღვევა ან დემენცია, მაშინ როცა ნორმალური ძილის მქონე ადამიანებში ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 10%-ს შეადგენდა.
ექსპერტების შეფასებით, ინსომნიის ეფექტი 3.5 წლიან დაბერებას უდრის. მკვლევრებმა ყურადღება მიაქციეს ისეთი ფაქტორების გავლენასაც, როგორიცაა ასაკი, მაღალი სისხლის წნევა, საძილე მედიკამენტების გამოყენება და ძილის აპნოეს დიაგნოზი.
ძილის ხანგრძლივობის ეფექტი
კვლევის განმავლობაში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობოდა ძილის ხანგრძლივობის შეფასებას. მონაწილეებს ეკითხებოდნენ, იძინებდნენ თუ არა ჩვეულებრივზე მეტს ან ნაკლებს ბოლო ორი კვირის განმავლობაში.
საგულისხმოა, რომ ადამიანებს, რომელთაც ჩვეულებრივზე ნაკლები ეზინათ, დაბალი კოგნიტური მაჩვენებელი კვლევის დასაწყისშივე აღენიშნებოდათ. ეს არის ეფექტი, რომელიც შეესაბამება ოთხი წლით უფროსი ასაკის ადამიანის მაჩვენებლებს. მათ ტვინში ასევე დაფიქსირდა მეტი თეთრი ნივთიერების ჰიპერინტენსივობები და ამილოიდური ფოლაქები, რომლებიც ალცჰაიმერის დაავადებას უკავშირდება.
მეორე მხრივ, ადამიანები, რომლებიც აცხადებდნენ, რომ ჩვეულებრივზე მეტს იძინებდნენ, ავლენდნენ ნაკლებ თეთრი ნივთიერების ჰიპერინტენსივობებს კვლევის დასაწყისში, რაც მიუთითებს ძილის პოტენციურ დამცავ ეფექტზე.
რისკჯგუფები და ზემოქმედების მექანიზმები
კვლევამ გამოავლინა, რომ განსაკუთრებით მოწყვლადი იყვნენ APOE ε4 გენის მატარებლები, რომელიც ალცჰეიმერის მომატებულ რისკთან ასოცირდება. ამ გენეტიკური ფაქტორის მქონე პირებში მეხსიერებისა და აზროვნების უნარების დაქვეითება უფრო მკვეთრი იყო.
კარვალიოს დაკვირვებით, ინსომნიამ შესაძლოა ტვინზე გავლენა მოახდინოს სხვადასხვა მექანიზმით, რომელიც მოიცავს არა მხოლოდ ამილოიდურ ფოლაქებს, არამედ ტვინის სისხლმომარაგების პროცესსაც. ეს მიგნება ხაზს უსვამს ქრონიკული ინსომნიის მკურნალობის მნიშვნელობას – არა მხოლოდ ძილის ხარისხის გასაუმჯობესებლად, არამედ ტვინის ჯანმრთელობის დასაცავადაც დაბერების პროცესში.
კვლევამ დაადასტურა, რომ ძილი არ არის მხოლოდ დასვენების საშუალება – ის წარმოადგენს ტვინის მედეგობის მნიშვნელოვან კომპონენტს, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ხარისხიანი ძილი ჯანმრთელი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია.
