ფაქტები, რომელიც 2023 წელს, მედიცინის ისტორიაში პირველად მოხდა

2023 წელს არაერთი სამედიცინო გარღვევის მომსწრენი გავხდით. ისტორიაში პირველად, ქალს ერთდროულად 2 ორგანო გადაუნერგეს. ეს ისტორიული მომენტია, რადგან გულ-ღვიძლის ტრანსპლანტაცია ერთდროულად აქამდე არასდროს ჩატარებულა. დიდი ალბათობა იყო იმის, რომ პაციენტის ორგანიზმი მხოლოდ გულის გადანერგვას ვერ გაუძლებდა.

შესაბამისად, საჭირო იყო ღვიძლის გადანერგვაც. ოფიციალური განცხადებითდ, ორმაგი ტრანსპლანტაცია ეფუძნება იმუნოპროტექტორულ მიდგომას, რა დროსაც დონორის ღვიძლი იმუნოდაცვით ინდუცირებას ახდენს.

ისტორიაში პირველად: ექიმებმა ტვინის ქირურგიული ოპერაცია ნაყოფის დაბადებამდე ჩაატარეს

ისტორიაში პირველად, Brigham and Women’s Hospital-ისა და Boston Children’s Hospital-ის გუნდმა წარმატებით განკურნა სისხლძარღვების აგრესიული ანომალია ნაყოფის ტვინში, რათა მშობიარობის შემდეგ პოტენციურად ფატალური სიმპტომები აერიდებინათ თავიდან. ეს ისტორიული შემთხვევა აღწერილია ჟურნალ Stroke-ში დღეს გამოქვეყნებულ ნაშრომში.

"ყოველ ქირურგიაში, რომელიც ნაყოფს უტარდება, ორი პაციენტია: ნაყოფი და დედა. ნაყოფზე მიმდინარე ოპერაციების მნიშვნელოვანი ასპექტი ორივე მათგანზე ზრუნვაა", — თქვა კვლევის თანაავტორმა, კეროლ ბენსონმა (მედიცინის დოქტორი, რადიოლოგი BWH-ში და BWH-ს High-Risk Obstetrical Ultrasound Service-ის ყოფილი თანადირექტორი). "უნდა დარწმუნდე, რომ ყველაფერი იდეალურ წესრიგშია, რაც ზუსტი კომუნიკაციისა და გუნდური მუშაობის გარეშე შეუძლებელია."

მკვლევრებმა გამოიყენეს ულტრაბგერით-ინდუცირებული ტრანსუტერინის იმბოლიზაცია გალენის ანომალიური ვენის პრობლემის მოსაგვარებლად ნაყოფის დაბადებამდე. აღსანიშნავია, რომ აგრესიული სიმპტომები, რომლებიც მშობიარობის შემდეგ ჩნდება ხოლმე, ამ შემთხვევაში არ გამოვლენილა. როგორც მკვლევრები იტყობინებიან, ექვსი კვირის თავზე ჩვილი საოცრად კარგად პროგრესირებს, არ საჭიროებს მედიკამენტებს, იკვებება ნორმალურად და იმატებს წონაში. თავის ტვინზე უარყოფითი გავლენის არანაირი ნიშანი დაფიქსირებულა.

ისტორიაში პირველად, მეცნიერებმა ადამიანის ემბრიონები სრულად ხელოვნურად შექმნეს

ისტორიაში პირველად, მკვლევრებმა ღეროვანი უჯრედებისგან ადამიანის ემბრიონები ხელოვნურად შექმნეს. შესაძლოა, ასე საკმაოდ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია მივიღოთ ადამიანის განვითარების ადრეულ ეტაპებზე, თუმცა ეთიკური თვალსაზრისით არაერთი შეკითხვა იჩენს თავს.

სინთეზური ემბრიონები თაგვისა თუ მაიმუნის ღეროვანი უჯრედებისგან აქამდეც შეუქმნიათ, მაგრამ ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც ემბრიონი ადამიანის ღეროვანი უჯრედებისგან დაამზადეს.

გასათვალისწინებელია, რომ მეცნიერთა ნაშრომი, ჯერჯერობით, რეფერირებად სამეცნიერო ჟურნალში არ გამოქვეყნებულა. იგი პროფესორმა მაგდალენა ჟერნიკა-გოტცმა (კალიფორნიის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი, კემბრიჯის უნივერსიტეტი) წარადგინა ღეროვანი უჯრედების კვლევის საერთაშორისო საზოგადოების ყოველწლიურ კონფერენციაზე, ბოსტონში.

სინთეზური ემბრიონები ბუნებრივი სქესობრივი გამრავლების შედეგად არ იქმნება — მას ლაბორატორიულ პირობებში ამზადებენ ღეროვანი უჯრედებისგან. შესაძლოა, მათი მეშვეობით უკეთ შევისწავლოთ, როგორ ვითარდება ემბრიონი პირველი კვირების განმავლობაში. ეს პერიოდი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, ვინაიდან მიჩნეულია, რომ სწორედ ამ დროს იწყება არაერთი გენეტიკური დაავადება.

სინთეზური ემბრიონების კვლევა, ჯერჯერობით, კანონით არ რეგულირდება. გაერთიანებულ სამეფოში ადამიანის ბუნებრივი ემბრიონების კვლევა მხოლოდ 14 დღითაა შესაძლებელი, თუმცა რეგულაციები სინთეზურ ემბრიონებს არ ეხება.

ისტორიაში პირველად, მაიმუნები ხელოვნური ემბრიონებით დააფეხმძიმეს

ადამიანის ორგანიზმში ღორის თირკმლების გადანერგვის პროცედურები უკვე საუკუნეზე მეტია, ტარდება, თუმცა მათი ფუნქციონირება დღემდე პრობლემური იყო. ალაბამის უნივერსიტეტში მომუშავე მეცნიერებს ამ მხრივ მნიშვნელოვანი მიღწევა აქვთ: მათ ტრანსპლანტაციისთვის გენმოდიფიცირებული ცხოველის ორგანო გამოიყენეს, რომელმაც მკვდარი ტვინის მქონე პაციენტის სხეული კრეატინინისგან გაათავისუფლა და შარდი წარმოქმნა.

კრეატინინი კრეატინფოსფორმჟავას ნარჩენი პროდუქტია, რომელიც ძირითადად ჩვენს კუნთებში გამოიყოფა. ის ორგანიზმიდან მხოლოდ თირკმლების მეშვეობით, შარდის სახით გაედინება, რაც ამ ორგანოების სასიცოცხლო ფუნქციის ერთ-ერთი უმთავრესი საზომია და აქამდე ასეთი დონეზე არასდროს მიღწეულა.

ორგანოების სახეობათაშორის გადანერგვას ქსენოტრანსპლანტაცია ეწოდება, რომელიც ადამიანებში ისეთი წარმატებით ვერ ხორციელდება. ეს იმიტომ, რომ ჩვენს ორგანიზმს უცხო ქსოვილების მიღება უჭირს. ამ დაბრკოლების გადალახვა თეორიულად იმუნური სისტემის მოტყუებითაა შესაძლებელი, რისთვისაც ცხოველთა გენებს ცვლიან. სწორედ მსგავს მეთოდს მიმართეს მეცნიერებმა უკანასკნელი კვლევის ფარგლებში.

მათ ღორის 4 გენი ამოიღეს და ადამიანის 6 გენი დაამატეს, რამაც ცხოველის თირკმელი "გააადამიანურა" და მან პაციენტის სხეულში 4 კვირის განმავლობაში იფუნქციონირა. სპეციალისტებმა ახლა უნდა გაარკვიონ, ეს მეთოდი თირკმლის ბოლო სტადიის დაავადებებთან ბრძოლის დროებით გზაა თუ საბოლოო თერაპია. ნებისმიერ შემთხვევაში, მისი მნიშვნელობა დიდია, რადგან ყოველწლიურად დონორის ლოდინში უამრავი პაციენტი იღუპება.

უნდა ითქვას, რომ წარმატების მიუხედავად, ამგვარი ქსენოტრანსპლანტაციის უსაფრთხოება და ეფექტიანობა ჯერ კიდევ გამოსაკვლევია. იმავე მეცნიერებმა გასულ წლებში გენმოდიფიცირებული ღორის თირკმელი მკვდარი ტვინის მქონე სხვა ინდივიდსაც გადაუნერგეს, მაგრამ მან საკმარისი ოდენობის კრეატინინი ვერ გამოდევნა. სისხლში ის ისევ ფიქსირდებოდა, შარდში კი — არა.

ჯერჯერობით მსგავსი ცდები ცოცხალ ადამიანზე არ ჩატარებულა, მაგრამ საამისოდ გენმოდიფიცირებული ცხოველის თირკმელი მაინც ყველაზე უსაფრთხოა, რადგან იმუნური სისტემა მას იღებს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სიკვდილის რისკი არსებობს.

ისტორიაში პირველად, კოკაინზე დამოკიდებულების საწინააღმდეგო ვაქცინა შექმნეს

ბრაზილიელმა მეცნიერებმა ახალი ვაქცინის შექმნის შესახებ განაცხადეს. ვაქცინა კოკაინზე დამოკიდებულების სამკურნალოდ შეიმუშავეს.

ვაქცინას Calixcoca ჰქვია და მან ცხოველებზე ჩატარებულ ცდებში დამაიმედებელი შედეგები აჩვენა. მკვლევრების თქმით, ვაქცინა იმუნურ პასუხს იწვევს და კოკაინს თავის ტვინამდე მიღწევაში ხელს უშლის. ეს ნარკოტიკზე დამოკიდებულებს ნივთიერებისგან გათავისუფლებაში უნდა დაეხმაროს.

უფრო მარტივად რომ ვთქვათ, კოკაინზე დამოკიდებულები ნივთიერების ეფექტს ვეღარ იგრძნობენ.

"თუ მკურნალობა მარეგულირებელის დასტურს მიიღებს, ეს იქნება პირველი შემთხვევა, როდესაც კოკაინზე დამოკიდებულების მკურნალობა ვაქცინით მოხდება", — თქვა ფრედერიკო გარსიამ, მკვლევარმა და ვაქცინის შემქმნელმა.

ისტორიაში პირველად, თაგვების ორგანიზმში ადამიანის მინიატიურული ნაწლავები გაზარდეს

მედიცინის ისტორიაში პირველად, ადამიანის ნაწლავის ქსოვილის ბურთულები თაგვებს გადაუნერგეს. რამდენიმე კვირის შემდეგ ტრანსპლანტატებს იმუნური სისტემის საკვანძო თავისებურებები განუვითარდა. შესაბამისად, შესაძლოა, მოდელი ადამიანის ნაწლავური სისტემის საიმიტაციოდ წარმატებით გამოიყენონ. კვლევას გამოცემაში Nature Biotechnology გაეცნობით.

მიღწევა ცინცინატის ბავშვთა საავადმყოფოს სამედიცინო ცენტრის მეცნიერებს ეკუთვნით. მაიკლ ჰელმრათმა და მისმა კოლეგებმა ექსპერიმენტი მრავალპოტენტური ღეროვანი უჯრედებით დაიწყეს, რომელთაც სხეულის ნებისმიერ ქსოვილად შეუძლია გადაქცევა; შემდეგ სპეციალური მოლეკულური კოქტეილის საშუალებით ისინი ნაწლავის უჯრედებად გარდაქმნეს; ასე მეცნიერებმა ორგანოიდთა ბურთები მიიღეს, მერე კი ისინი ფრთხილად გადაუნერგეს თაგვებს.

ორგანოიდებს ზოგიერთი სტრუქტურა და ფუნქცია ნამდვილი ორგანოების ანალოგიური აქვს, ამიტომ ორგანოთა განვითარების, დაავადებების გაჩენისა და მედიკამენტების მოქმედების შესასწავლად მათ ხშირად იყენებენ.

გადანერგვიდან 20 კვირის შემდეგ მკვლევრებმა შენიშნეს, რომ ორგანოიდები დაახლოებით 20 ტიპის იმუნურ უჯრედს შეიცავდა.

"ეს ძალიან ჰგავს პოპულაციებს, რომლებსაც ადამიანის ნაწლავში ვხვდებით", — განაცხადა ჰელმრათმა Wired-თან საუბრისას.

იმუნურ უჯრედთა ფუნქციონირების დასადასტურებლად მკვლევრებმა ისინი E. Coli ბაქტერიასთან მოაქციეს. შედეგად M უჯრედები გაჩნდა — იმუნური სიგნალების გადამცემი უჯრედები, რომლებიც ნაწლავის სარჩულში გვხვდება და, ჩვეულებრივ, ინფექციის ანდა ანთების შედეგად წარმოიქმნება.

გუნდი იმედოვნებს, რომ მომავალში მათი ორგანოიდები მომნელებელ სისტემაში გენეტიკური დეფექტების მქონე ანდა ისეთ ადამიანებს დაეხმარება, რომელთა ნაწლავიც გარკვეული მიზეზების გამო აღარ ფუნქციონირებს. მკვლევრებს სჯერათ ისიც, რომ, შესაძლოა, ადამიანისთვის გადანერგვის შემთხვევაში ორგანოიდები თავისითაც კი გაიზარდოს.