ორი დღის წინ, 87 წლის ასაკში დიდი ქართველი მწერალი, კლასიკოსების მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე გარდაიცვალა. გასტონ ბუაჩიძე მამით ქართველი იყო, დედით – ფრ­ანგი. პირველად, 29 წლის ასაკში, ფრანგ ბებიას და დედის ნათესავებს შეხვდა.

ვაჟა, ილია, გალაკტიონი... ეს იმ კლასიკოსების არასრული ჩამო­ნათვალია, რომელიც საფრანგეთში მოღვაწე ქართველმა პროფესორმა, გასტონ ბუაჩიძემ ფრანგულად თარგ­მნა. ქართველი მეცნიერი, სორბონას უნივერსიტეტის დოქტორი და ნანტ­ის უნივერსიტეტის პროფესორი, სა­მენოვანი მწერალი გასტონ ბუაჩიძე, 1935 წლის 21 ოქტომბერს, თბილისში დაიბადა. 30 წელზე მეტი, ოჯახთან ერთად საფრანგეთში, ქალაქ ნანტში ცხოვრობდა და პროფესიულ მოღვაწ­ეობას ეწეოდა.

"პრაიმტაიმს" ჰქონდა პატივი, ჯერ კიდევ 12 წლის წინ, ინტერვიუ ჩაეწერა -  ეს ჩვენი პირველი და უკანასკნელი შეხვედრა იყო.

პირველად საფრანგეთში...

„მამა ინჟინერი იყო და ამის გამო ხშირად უწევდა მოგზაურობა სხვადასხვა ქვეყნებში. 10 წელი საფრანგეთში მოუწია ცხ­ოვრებამ, ელექტროხაზი გაჰყავდა საფრანგეთიდან ერთ-ერთ ქალაქში. იქ ყოფნის პერიოდში გაიცნო დედა­ჩემი.

იქორწინეს თუ არა, საქართვე­ლოში ჩამოვიდნენ. მამა უკრაინაში რომ გამოიძახეს სამუშაოდ, ლვოვში დავსახლდით. სკოლა იქ დავამთავ­რე და პროფესიის არჩევაზე დიდხ­ანს არ მიფიქრია, ფრანგული ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტზე ჩავაბარე. ჩემი მომავალი მეუღლეც იქ გავიცანი.მაშინ 23 წლის ვიყავი, სვეტლანა – 21-ის. წარმატებით დავამთავრე უნ­ივერსიტეტი და თბილისში ჩამოვედით სა­ცხოვრებლად“. - ამბობს გასტონ ბუაჩიძე.

ლვოვიდან დაბრუნებული გასტონი პრ­ოფესიულ კარი­ერას თბილისში იწყებს და უნ­ივერსიტეტში ფრანგულ ლიტერატურას ასწავლის, სვ­ეტლანა კი – რუსული ენასა და ლიტერა­ტურას ვახტ­ანგ ჭაბუკიან­ის ქორეოგრა­ფიულ სასწავ­ლებელში, მო­მავალ ბალერინებსა და ბალერონებს.

„1959 წელს გავიცანით ერთმანეთი. ერთ წე­ლში ვიქორწინეთ და თბილიში ჩამოვე­დით. შეგვეძინა ორი შვილი, ანა და ანდრ­ია. ჩვენს შვილებს სამენოვანი სახელი სპეციალურად დავარქ­ვით. დედაჩემი ანას, ფრანგულად ანეტას ეძახდა, ანდრიას კი – ანდრ­ეს. სახლში ყოველთვის სამ ენაზე ვსაუბრობდით. ანასა და ანდრიას ბავშვობიდან ფრანგულად, რუსუ­ლად და ქართულად ველაპარაკე­ბოდით. ორივე ქართულ სკოლაში შევიყვანეთ და ბავშვები ერთმანეთს ყოველთვის ქართულად ელაპარაკ­ებოდნენ“. ამბობს - სვეტლანა სა­ბუცკაია, გასტონ­ის მეუღლე.

ქართულ-ფრანგულ-უკრაინული ოჯახი საფრანგეთში პირველად 30 წლის შემდეგ ჩადის. იმ პერიოდში საბჭოთა კავშირის ქვეყნების გარდა ვერსად გახვიდოდი. რამდენჯერმე ვითხოვე გასვლაზე ნებართვა, მა­გრამ ყოველთვის უარს ვიღებდიო, ამბობს გასტონი.

1991 წელს პირვ­ელად ჩადის პარიზში და და­საბეჭდად გამზადებულ ვეფხ­ისტყაოსანს, ერთდროულად რამდენიმე საგამომცემლო სახლს უგზავნის. წიგნის ბე­ჭდვაზე თანხმობას, „აღმო­სავლური ლიტერატურის გამომცემლობის“ სახლიდ­ან მალევე იღებს და საფრ­ანგეთში პირველ წიგნს უშვებს. შემდეგი წიგნ­ებიც ამ საგამომცემლო სახლის დახმარებით იბეჭდება.

„სამ ენაზე ვაზროვნებ“

სვეტლანა საბუცკაია: „ჩვენი შვილებიც საფრან­გეთში, ნანტში ცხოვრობენ. ანა 47 წლის არის, ქართ­ული კლასიკური ფილო­ლოგიის სპეციალისტია. ქართველი მეუღლე და ორი ვაჟი ჰყავს. ანდრია პროფესიით ინფორმატიკის სპეც­იალისტია. 36 წლისაა, დაოჯახებას ახლა აპირებს. ბავშვობაში უკრაინ­აში ზაფხულობით დედაჩემთან და ჩემს დებთან ყოველ წელს ჩამყავდა. ისინი ყოველთვის ქართველებად მი­იჩნევდნენ თავს. ორივემ ქართული სკოლა დაამთავრა.“

– ბატონო გასტონ, თქვენ რო­მელ ენაზე აზროვნებთ?

– იმ ენაზე, რომელზეც ვწერ. სა­ერთოდ, სამ ენაზე ვაზროვნებ. ეს იშვიათი მოვლენაა, მაგრამ ასეა. ახ­ლაც, თქვენ რომ გელაპარაკებით, ქართულად ვაზროვნებ. ჩემს მეუღ­ლესთან რუსულად ვაზროვნებ და საფრანგეთში – ფრანგულად...

– ეს ძნელი არ არის?

– რამდენი ენაც იცი, იმდენი ად­ამანი ხარო, ნათქვამია...

„ჯერ ნუ ვიფიქრებთ სიბერეზე“

– ახლა დიუმას ცენტრის მოწვევ­ით ჩამოვედი თბილისში, წიგნი უნდა წარვადგინო. საფრანგეთში ახლახან გამოვეცი წიგნი „ფეხდაფეხ“, რო­მელშიც დიუმასა და ჟიდის მოგზ­აურობაა აღწერილი. ამ ცენტრმა უკვე მესამედ მომიწვია. შარშან უნ­ივერსიტეტის მოწვევით ლექციები წავიკითხე. რაც საფრანგეთში ვც­ხოვრობთ, უკვე მეხუთედ ჩამოვდ­ივართ საქართველოში. საფრანგე­თი ჩემი დედულეთია, საქართველო – მამული. ძირითადად შემოდგომის პერიოდში გვიწევს ჩამოსვლა. ამის მიზეზი ჩემი მოუცლელობაა. მთელი წელი დაკავებული ვარ სწავლებით. მართალია, უნივერსიტეტში დავა­მთავრე მუშაობა და ახლახან გავედი პენსიაში, მაგრამ „ბრეტანის“ ლიტერატურული აკადემიის კომისიის წე­ვრიც ვარ.

– სად აპირებთ სიბერის გატარე­ბას?

– როდესაც ერთ ჩვენს აკადემიკ­ოს მეგობარს 80 წლის იუბილე მი­ვულოცეთ, სამადლობელ სადღეგ­რძელოში ასეთი რამ თქვა: - ძნელად წარმომიდგენია, რომ რაღაც დრო დადგება და მე დავიწყებ დაბერებას. ჯერ ნუ ვიფიქრებთ სიბერეზე, სჯ­ობს იქამდე მივაღწიოთ...

სამი კულტურა და სუფრა

„ახლახან დავწერე წი­გნი – „სუფრა მბრძანებელი“, რომე­ლშიც ზღაპარივით არის მოთხრო­ბილი ქართული სამაგიდო სუფრის ფილოსოფია, ფსიქოლოგია და რი­ტუალები. ჯერ არ გამომიქვეყნე­ბია და იმედია, მალე ნახავს დღის სინათლეს. ვფიქრობ, რომ ეს წიგნი ქართულ და ფრანგულ ენებზე უნ­და დაიბეჭდოს. ქართულ სამზარ­ეულოს ჩვენი ფრანგი მეგობრებიც კარგად იცნობენ. იციან ხაჭაპური, ხინკალი, რომელსაც ჩვენი ქალიშვილი კარგად ამზადებს.

საფრანგე­თში ჩვენი სუფრა ყოველთვის მრავ­ალფეროვანია. ქართულ კერძებთან ერთად, პოლონური, უკრაინული და ფრანგული კერძებია. ისევე აღ­ვნიშნავთ კათოლიკურ დღესასწა­ულებს, როგორც მართლმადიდებ­ლურს. ჩემი დედამთილი კათოლიკე იყო და ჩვენ ორ ახალ წელსა და ორ აღდგომას აღვნიშნავთ. ვსვამთ სა­ქართველოსა და ახლობლების სადღეგრძელოს, ვიხსენებთ მათაც, ვინც დაგვტოვეს და ჩვენთან აღარ არიან“.- ამბობს სვეტლანა.

14 წელი ვეფხისტყაოსნის თა­რგმნაში

„ყველაზე მეტად ვეფხისტყაოსა­ნზე მუშაობამ მომანიჭა სიამოვნება. ამ წიგნის თარგმნას 14 წელი მო­ვანდომე და სხვა თარგმანებისგან განსხვავებით, ეს წიგნი, სრული რი­ტმის შენარჩუნებით ვთარგმნე. რო­დესაც წიგნს ერთი ენიდან მეორეზე თარგმნი, ის სულ სხვა სიცოცხლეს იძენს.

„ფიროსმანი, ანუ ირმის გა­ნავარდება“ – ამ წიგნში ქართული ფერწერის ნაამბობია მოთხრობილი. დიდი დანაკლისია, რომ ამ წიგნის ქართული ვარიანტი არ არსებობს. როდესაც წიგნზე ვმუშაობდი, ისეთი შეგრძნება მქონდა, რომ თითქოს ნი­კალა მეხმარებოდა მისი სურათების აღქმაში. ამ წიგნში მთავარი გმირი ფუნჯია, რომელიც ყვება ყველაფ­ერს. მინდა გავაერთიანო სამი მხატ­ვარი – ფიროსმანი, ლადო გუდიაშ­ვილი და დავით კაკაბაძე, რომელს­აც „ქართული ფერწერის რომანს“ დავარქმევ“.

​გასტონ ბუაჩიძეს თბილისის სა­პატიო მოქალაქის წოდება მიანიჭეს.