„ომის ბავშვების“ მძიმე ისტორიები - რუსების მიერ გატაცებული, უდედმამოდ დარჩენილი ბავშვების ცხოვრება

უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომის დროს ასობით უკრაინელი ბავშვის მშობლები დაიღუპნენ ან დაიკარგნენ. კიდევ ხუთი ათასი არასრულწლოვანი დარჩა მშობელთა მზრუნველობის გარეშე სხვა მიზეზების გამო, ამა თუ იმ გზით, რაც დაკავშირებულია სამხედრო ოპერაციებთან. ეს არის უკრაინის ეროვნული სამსახურის სოციალური სამსახურის მონაცემები.

რა ბედი ეწიათ ორივე მშობლის გარეშე დარჩენილ ომის ბავშვებს, სად არიან ახლა? და როგორ იმოქმედა ომმა უკრაინაში ობლების შვილად აყვანაზე, მაშინ, როცა ოკუპირებული ტერიტორიებიდან ათასობით ბავშვი რუსეთში წაიყვანეს? ამ კითხვებზე პასუხებს ეძებდა BBC News Ukraine.

ბოგდანი მეზობლებს გაექცა და იმ ადგილზე მივიდა, სადაც დედა გარდაიცვალა
8 წლის ბახმუტელი ბოგდანი ამ ომში 1 128 ობოლი ბავშვიდან ერთ-ერთია.

მეზობლებთან იყო, როცა დედამისი მომდევნო დაბომბვისას დაღუპული ნათესავის დაკრძალვაზე წავიდა, მაგრამ გზად ქალი და მასთან მყოფი ადამიანები ახალი დაბომბვის ქვეშ მოხვდნენ. ისინი ჭურვის ფრაგმენტებით დაიღუპნენ. ბოგდანის დედა შვიდი თვის ორსული იყო. ბიჭის მამინაცვალი გარდაიცვალა.

მათი ცხედრები, პოლიციის ცნობით, რამდენიმე დღე ქუჩაში ეყარა. რუსული თავდასხმები არ შეწყვეტილა და დაღუპულების გადასვენება შეუძლებელი იყო.

როდესაც ბოგდანმა გაიგო, რომ დედა და მამინაცვალი გარდაეცვალა, მეზობლებს გაეპარა, ველოსიპედი აიღო და მათი გარდაცვალების ადგილზე გაემგზავრა.
სამართალდამცველები მას დანგრეულ ქალაქში ეძებდნენ, იპოვეს და უსაფრთხო ადგილას გადაიყვანეს.

„შემდეგ ბავშვი გადასცეს ქალს, რომელიც იცნობდა ბოგდანს და მის გარდაცვლილ დედას. ის ადრე ევაკუირებული იყო კიევის რეგიონში“, - განუცხადა BBC News Ukraine-ს დონეცკის რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის ბავშვთა სამსახურის უფროსმა, ნატალია ტიმოფეევამ.

ახლა ბიჭი ესპანეთში, რეაბილიტაციაზე იმყოფება.

ნატალია ტიმოფეევა ამბობს, რომ ეს ოჯახი დონეცკის ოლქიდან დროულად რომ ყოფილიყო ევაკუირებული, როგორც ამას ხელისუფლება ითხოვდა, ეს ტრაგედია არ მოხდებოდა.

მატვეი დედის გადარჩენას ექიმთან სატელეფონო ზარის დახმარებით ცდილობდა
კიდევ ერთი ამბავი BBC News Ukraine-ს უამბო საქველმოქმედო ფონდის Grow in a Family-ის კოორდინატორმა, ევგენია ფედორჩუკმა.

მატვეის ოჯახი (სახელი შეცვლილია. - BBC.) კიევის ოლქის ბროვარსკის რაიონში ცხოვრობდა. რუსეთის შემოსევის პირველ დღეს ბიჭმა, ბებიამ, დედამ და უფროსი დის ოჯახმა გადაწყვიტეს გაქცეულიყვნენ სოფელში, სადაც აგარაკი აქვთ, მაგრამ მეორე დღეს ის დაიპყრო რუსეთის ჯარებმა.
მატვეის დედას, ტატიანას არტერიული წნევის პრობლემები ჰქონდა, სტრესის გამო მისი მდგომარეობა გაუარესდა. ექიმთან ვერ წავიდა, სოფელში ვერც ერთი ექიმი ვერ მოხვდა.

მას შემდეგ, რაც ტატიანა ავად გახდა, მას ტკივილი გულის არეში ჰქონდა. ექიმი ტელეფონით ცდილობდა დახმარებას, აუხსნა ახლობლებს, რა უნდა გაეკეთებინა. 14 წლის მატვემ და დის ქმარმა ქალს გულ-ფილტვის რეანიმაცია გაუკეთეს, მაგრამ გადარჩენა ვერ მოახერხეს.

კიევის რეგიონის გათავისუფლების შემდეგ, ცხედრის ექსჰუმაციამ აჩვენა, რომ ტატიანას გულის შეტევა ჰქონდა.

მოზარდი დაობლდა, დედის მეორე ქმარი კი მას შვილად არ აღიარებს.

მატვეის ბებია გახდა მისი მეურვე. ახლა ისინი ცხოვრობენ მისი პენსიით და საქველმოქმედო ფონდის Grow in a Family-ს დახმარებით. ფონდი, რომელიც მხარს უჭერს საპენსიო ასაკის მეურვეებს, რომლებიც დამოუკიდებლად ზრდიან არასრულწლოვან ბავშვებს, ყოველთვიურად ეხმარება ამ ოჯახს კვებით.

უკრაინის სამთავრობო უწყებები ამბობენ, რომ ბავშვების უმეტესობა, რომელთა მშობლებიც დაიღუპნენ ან დაიკარგნენ ომის დროს, არ რჩებიან ბავშვთა სახლებსა და სკოლა-ინტერნატებში, ისინი მაშინვე მიჰყავთ ნათესავებსა და მეგობრებს.

„ობოლი ბავშვების უმეტესობა დაუყოვნებლივ ხვდება უახლოეს ნათესავებთან, ოჯახურ გარემოში“, - ამბობს ვლადიმერ ვოვკი, ეროვნული სოციალური სამსახურის ბავშვთა უფლებების დაცვის დეპარტამენტის დირექტორის მოადგილე. 

ვოვკი იხსენებს ბოლო საშინელ ინციდენტს: 7 დეკემბერს ჟიტომირის რაიონში 38 წლის მამაკაცი და მისი 32 წლის ცოლი ნაღმზე დაიღუპნენ.

მათ რვა მცირეწლოვანი შვილი დატოვეს.
როგორც ვოლოდიმირ ვოვკმა BBC News Ukraine-ს განუცხადა, ბებიამ და ბიძამ მაშინვე განაცხადეს, რომ მზად იყვნენ ბავშვები მეურვეობის ქვეშ აეყვანათ.

დონეცკის რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაცია აცხადებს, რომ სისტემა უკვე გამართულია: როგორც კი ცნობილი გახდება, რომ ბავშვმა მშობლები დაკარგა, პირველ რიგში, ისინი ეძებენ ახლო ნათესავებს, რომლებსაც შეუძლიათ ბავშვის პატრონობა. თუ ეს ვერ მოხერხდა, მაშინ მეორე ადგილზეა ბავშვების განთავსება საოჯახო ტიპის ბავშვთა სახლებში ან მიმღები ოჯახებში და მხოლოდ ბოლო ადგილზე - სკოლა-ინტერნატებში.

ვლადიმერ ვოვკი ამბობს, რომ ფართომასშტაბიანი ომის დაწყებიდან, ათასზე მეტი ბავშვიდან, რომელთა მშობლები დაიღუპნენ, დეკემბრის დასაწყისისთვის 54 იშვილეს, სხვები ნათესავებმა და მეგობრებმა შეიფარეს.

ოლია და ანდრეი
ლიმანის დეოკუპაციის შემდეგ, მეზობელ სოფელ ტორეცკოეში დაბომბვის დროს, რაკეტის ნამსხვრევებს ემსხვერპლა ორი შვილის მამა. ოლია და ანდრეი (10 და 9 წლის) დაობლდნენ, რადგან მათი დედა ომის დაწყებამდე რამდენიმე წლით ადრე გარდაიცვალა.

სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე მამამისმა ხელი მოაწერა საბუთს, ევაკუაციაზე უარის თქმის შესახებ.

„ბავშვები მაშინვე წაიყვანა მათმა ზრდასრულმა დამ, შემდეგ გადაიყვანეს რეაბილიტაციაზე ტრანსკარპატების რეგიონში“, - ამბობს ნატალია ტიმოფეევა. „ოჯახური მიზეზების გამო, დამ ვერ შეძლო მათზე მეურვეობა, ამიტომ სოციალური სერვისების დახმარებით, ბავშვები სხვა ოჯახში შეიყვანეს - ცოლ-ქმართან, რომლებსაც უკვე ჰყავდათ ნაშვილები ბავშვები. ისინიც ლიმანიდან არიან, მაგრამ დროზე მოახერხეს ევაკუაცია. ახლა ბავშვები ახალ ოჯახთან ერთად არიან ლვოვში“.

მთლიანობაში, უკრაინის ომის დროს 6 ათასამდე ბავშვმა მიიღო მშობლის მზრუნველობამოკლებულის სტატუსი. ასეთ მონაცემებს 1 დეკემბრის მდგომარეობით ეროვნული სოციალური სამსახურის წარმომადგენელი, ვლადიმერ ვოვკი ავრცელებს.

„რთული სასაუბროა ამ ხუთ ათასზე, არიან ისეთებიც, რომლებსაც ჩამოართვეს მშობლის უფლება, თავს არიდებენ მოვალეობას. ან ვისაც არ აქვს საარსებო საშუალება ან რთულია ფსიქოლოგიური მდგომარეობა. მაგრამ არიან ბავშვებიც, რომელთა მშობლებიც შეიძლება ტყვეობაში იყვნენ, იბრძვიან ან მათი ადგილსამყოფელი უცნობია. ნებისმიერი სიტუაცია, როცა ბავშვი მშობლის მზრუნველობის გარეშე რჩება, ომს ვერ „ჩაეხსნება“, - დარწმუნებულია ვოვკი.

ბავშვის სტატუსი, რომელმაც დაკარგა მშობლის მზრუნველობა, საშუალებას აძლევს ნათესავებსა და მეგობრებს, სწრაფად აიყვანონ ბავშვი მზრუნველობაში, განათავსონ ისინი მიმღებ ოჯახებში ან ოჯახის ტიპის ბავშვთა სახლებში და მიიღონ ფინანსური დახმარება.

შვილად აყვანის შანსები
უკრაინაში დღეს 68 000 ბავშვია, რომლებსაც მშობლის მზრუნველობას მოკლებული ბავშვის სტატუსი აქვთ. და მათი დიდი უმრავლესობა ობოლი არ არის. შვილად აყვანას 16 ათასი ბავშვი ელოდება, მაგრამ ომმა შეამცირა ამ ბავშვების შანსი, იპოვონ ახალი ოჯახი.

2022 წელს შვილად აყვანილი ბავშვების რაოდენობა 2021 წელთან შედარებით მკვეთრად შემცირდა, ხოლო შვილად აყვანის მაჩვენებელი გასულ წელს შენელდა კორონავირუსის გამო.

თუ გასულ წელს 1 354 ბავშვი იშვილეს, 2022 წელს - 644, განუცხადა უკრაინის ეროვნული სამსახურის სოციალური სამსახურის წარმომადგენელმა ვოლოდიმირ ვოვკმა BBC News Ukraine-ს.

ასევე განახევრებულია უცხო ქვეყნის მოქალაქეების მიერ შვილად აყვანა. გასულ წელს 272 იყო, წელს - 95.

საომარი მდგომარეობის დროს უცხოელებს ეკრძალებათ უკრაინელი ბავშვების შვილად აყვანა, ამიტომ წლევანდელი სტატისტიკა ითვალისწინებს, ფაქტობრივად, იმ ბავშვებს, რომელთა შვილად აყვანის პროცესი ჯერ კიდევ 2021 წელს დაიწყო და საბოლოო დოკუმენტაცია ამ წელს დასრულდა.

ამავდროულად, სხვადასხვა წყაროეს მიხედვით, ომის დროს რუსეთში ასობით ბავშვი უკრაინიდან იშვილეს. ესენი არიან ოკუპირებული უკრაინის ტერიტორიებიდან რუსეთის ფედერაციაში გადაყვანილი და სხვადასხვა რეგიონის ოჯახებში დარიგებული ბავშვები.

უკრაინის ხელისუფლება აცხადებს, რომ 12,340 უკრაინელი ბავშვი გაიტაცეს და გადაიყვანეს რუსეთში ან უკრაინის დროებით ოკუპირებულ ტერიტორიებზე. უკრაინაში ნათესავებთან დაბრუნება მხოლოდ 119-მა ბავშვმა შეძლო.