NASA: დედამიწისკენ მკვდარი ვარსკვლავი მოემართება - რა საფრთხე შეიძლება შეუქმნას მან დედამიწას

კოსმოსი სავსეა უცნაური რაღაცებით: შავი ხვრელებით, ეგზოპლანეტებით, გიგანტური ასტეროიდებით. მაგრამ მათ შორის არიან განსაკუთრებული „ბოროტმოქმედები“, რომლებიც ნამდვილად გვაწუხებს. ერთ-ერთი მათგანია მაგნეტარი SGR 0501+4516, რომელიც ჩვენი გალაქტიკისკენ საათში 180 000 კილომეტრი სიჩქარით მოემართება. NASA-ს მონაცემებით, თუ ეს ობიექტი დედამიწასთან ახლოს დაეშვებოდა, შედეგები კატასტროფული იქნებოდა: ძლიერ რადიაციას შეეძლო ყველა ელექტრონიკის გათიშვა და ყველა ცოცხალი ორგანიზმის ატომებად დაშლა. და მიუხედავად იმისა, რომ ის ახლა შორსაა, ახალმა კვლევამ აჩვენა, რომ მაგნეტარი იცვლის კურსს და მოძრაობს ჩვენთვის საშიში მიმართულებით.

რა არის მაგნეტარი და რატომ უწოდებენ მას „ზომბი ვარსკვლავს“?
მეცნიერები მაგნეტარებს „ზომბი ვარსკვლავებს“ უწოდებენ, რადგან ისინი მკვდარი ვარსკვლავის ნარჩენებია, რომელიც მოულოდნელად „აღდგება“ და აგრძელებს მის გარშემო არსებულ სამყაროზე გავლენას - არა სინათლით, როგორც ჩვეულებრივი ვარსკვლავები, არამედ სასიკვდილო მაგნიტური ველითა და რადიაციის ძლიერი აფეთქებებით.

ანუ, თავდაპირველად ეს ძალიან დიდი ვარსკვლავია, ის ჩვენი მზის მსგავსად ანათებს, შემდეგ კვდება - აფეთქდება და სუპერნოვად გადაიქცევა, იშლება. აფეთქების შემდეგ მისი ბირთვი არ ქრება, არამედ იკუმშება პაწაწინა, მაგრამ საშინლად მკვრივ ბურთად, რომლის რადიუსი მხოლოდ 10-20 კილომეტრია — მას ნეიტრონული ვარსკვლავი ეწოდება. უფრო მეტიც, მისი მასა შეიძლება მზის მასაზე მეტი იყოს. და თუ ამ ბურთსაც აქვს წარმოუდგენლად ძლიერი მაგნიტური ველი, ის უკვე მაგნეტარია.
მაგნეტარები სამყაროში ყველაზე „მაგნიტური“ ობიექტებია: მათი მაგნიტური ველები დედამიწის მაგნიტურ ველებზე 100 ტრილიონჯერ უფრო ძლიერია. და ეს მონსტრული მაგნიტური ველი მთავარი საფრთხეა. მაგნეტარი ჩვენგან 10 სინათლის წლის დაშორებითაც კი რომ იყოს, მას ჩვენს პლანეტაზე გავლენის მოხდენა შეეძლება:

გაანადგურებს ელექტრონიკას და წაშლის მონაცემებს საბანკო ბარათებიდან, ტელეფონებიდან, კომპიუტერებიდან და მყარი დისკებიდან, თუნდაც დიდი მანძილიდან;
თანამგზავრებს გამორთავს;
პლანეტის ატმოსფეროში ძლიერ ელექტრომაგნიტურ შტორმებს გამოიწვევს;
ცოცხალი ორგანიზმების ატომურ სტრუქტურებს გაანადგურებს ასობით ათასი კილომეტრის მანძილზე.
მასშტაბის გასაგებად, შეადარეთ: ჩვენთან უახლოესი ვარსკვლავი, პროქსიმა კენტავრი, 4,24 სინათლის წლის დაშორებით მდებარეობს. ანუ, მაგნეტარს ჩვენში „შეჯახება“ კი არ სჭირდება - საკმარისია უბრალოდ უფრო ახლოს მოფრენა.

რა ხდება SGR 0501+4516 მაგნეტართან დაკავშირებით?
ადრე ითვლებოდა, რომ SGR 0501+4516 მზის სისტემისთვის საფრთხეს არ წარმოადგენდა. თუმცა, ახალმა კვლევამ აჩვენა, რომ მისი სიჩქარე და ტრაექტორია შეიცვალა. და მიუხედავად იმისა, რომ მისგან მანძილი ახლა დაახლოებით 15 000 სინათლის წელია - ერთი შეხედვით შორს, მეცნიერები შეშფოთებულნი არიან მისი სწრაფი გადაადგილებით გალაქტიკის ჩვენი ნაწილისკენ.
მნიშვნელოვანია: არ არსებობს დადასტურებული ინფორმაცია, რომ მაგნეტარი მალე ჩვენამდე მოვა. თუმცა, მისი მონიტორინგი ახლა ასტრონომების განსაკუთრებული კონტროლის ქვეშაა. 

ძირითადი ფაქტები SGR 0501+4516-ის შესახებ:

დედამიწამდე მანძილი: ~15,000 სინათლის წელი
სიჩქარე: ~180,000 კმ/სთ
მაგნიტური ველის სიძლიერე: 100 ტრილიონჯერ უფრო ძლიერი, ვიდრე დედამიწის
შესაძლო დაზიანება: ელექტრომაგნიტური განადგურება, პლანეტებზე ბიოსფეროს სრული სტერილიზაცია
ამ კოსმოსურ სხეულს საიდუმლოს მატებს ის ფაქტი, რომ მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ SGR 0501+4516 სუპერნოვას აფეთქების შედეგად არ ჩამოყალიბებულა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის ან სავარაუდო 20 000 წელზე მეტი ასაკისაა, ან სხვაგვარად ჩამოყალიბდა, მაგალითად, ორი უფრო მცირე მასის ნეიტრონული ვარსკვლავის შერწყმის შედეგად.

შეუძლიათ მეცნიერებს დედამიწის დაცვა მაგნეტარისგან - სიკვდილის ვარსკვლავისგან?
სამწუხაროდ, მაგნეტარისგან თავის დაცვა შეუძლებელია. მისი გამოსხივება ანადგურებს ელექტრონიკასა და ბიომოლეკულებს და მის ველთან ნებისმიერი ურთიერთქმედება კატასტროფას გამოიწვევს. ძლიერი მაგნიტური ფარებიც კი არ დაგვეხმარება - ბუნების ძალები აქ ძალიან ძლიერია.
2004 წელს კიდევ ერთი მაგნეტარი, SGR 1806-20, იმდენად ძლიერად აფეთქდა, რომ დედამიწასთან ახლოს მდებარე თანამგზავრები დააზიანა. მაგრამ ის ჩვენგან 50 000 სინათლის წლის დაშორებით მდებარეობდა! წარმოიდგინეთ, რა მოხდებოდა, ეს უფრო ახლოს რომ მომხდარიყო!

თუმცა, არის კარგი ამბავი: ამჟამინდელი სიჩქარითაც კი, მაგნეტარს მილიონობით წელი დასჭირდება ჩვენთან სახიფათოდ ახლოს მისასვლელად. და ამ დროის განმავლობაში, კაცობრიობა შესაძლოა კოსმოსურ ცივილიზაციად იქცეს და ასეთ საფრთხეებთან გამკლავების გზები იპოვოს.