"ოპერაცია, რომელმაც მსოფლიო გააოგნა..." - ადამიანისთვის პირველად გულის გადანერგვის ისტორია

დღევანდელ სამყაროში გასაკვირი არაფერია, მით უმეტეს, როცა საქმე ორგანოების გადანერგვას ეხება. მიუხედავად ამისა, საინტერესოა, როდის ჩატარდა პირველად მსგავსი ოპერაცია და რა შედეგით დასრულდა. ყველაზე ადრინდელი შემთხვევა 1964 წელს დაფიქსირდა. ადამიანს გულის გადანერგვის ოპერაცია წარუმატებლად ჩაუტარეს, ორგანოს დონორი კი შიმპანზე იყო.

1967 წელს ისტორიაში პირველად, ადამიანს ადამიანის გული გადაუნერგეს. ოპერაცია ექიმმა კრისტიან ბარნარდმა ჩაატარა. კაცი, სახელად ლუის ვაშკანსკი, გულის უკმარისობითა და იშემიური დაავადებით იტანჯებოდა, ამიტომაც ქირურგიული ჩარევა სასწრაფოდ ესაჭიროებოდა. იქიდან გამომდინარე, რომ მას ცოტა დრო ჰქონდა დარჩენილი, ასეთ ოპერაციას დათანხმდა, რის შემდეგაც დონორის ძებნა დაიწყეს.

შესაბამისი ორგანო 25 წლის დენის დარვალს აღმოაჩნდა. ის 1967 წლის 2 დეკემბერს ავტოსაგზაო შემთხვევამ იმსხვერპლა, მიუხედავად ამისა, მისი გული ჯერ კიდევ ფეთქავდა. ზუსტად დენისი გახდა ლუისის დონორი. მას მკერდის ძვალი გაუტეხეს, რათა ორგანო ამოეღოთ. გადანერგვის დროს იშემიური დაზიანების თავიდან ასაცილებლად, გულს ჟანგბადი მიაწოდეს და გააგრილეს. რაც შეეხება რეციპიენტს, მასაც იგივე პროცედურა ჩაუტარეს, გული ამოაცალეს, რათა მის ნაცვლად ახალი ჩაესვათ.

"ჩემს ცხოვრებაში პირველად ცარიელ მკერდში ჩავიხედე. სწორედ იმ მომენტში მკაფიოდ გავიაზრე, რას ვცდილობდი", — უთხრა ბარნარდმა ბირმინგემის უნივერსიტეტის პროფესორს დევიდ კუპერს.

დონორის გული ვაშკანსკის სისხლძარღვებთან უპრობლემოდ შეაერთეს. მიუხედავად ამისა, ორგანო რეციპიენტის დაავადებულ გულთან შედარებით მნიშვნელოვნად პატარა იყო. ამის გამო პაციენტის სტაბილიზაციას გარკვეული დრო დასჭირდა. საბოლოოდ, გული ახალ გარემოში გაძლიერდა და მკერდიც დახურეს. ოპერაცია მთლიანობაში თითქმის ხუთ საათს გაგრძელდა. 

"ბატონი ვაშკანსკი შესანიშნავად გამოჯანმრთელდა", — იხსენებდა ბარნარდი — "პირველად სამედიცინო ისტორიაში შეგვეძლო, დავკვირვებოდით, რა გავლენა ჰქონდა ჯანმრთელ, გადანერგილ ორგანოს პაციენტზე, რომელიც მანამდე გულის უკმარისობით იტანჯებოდა.

მიუხედავად იმისა, რომ ოპერაციამ წარმატებით ჩაიარა, ვაშკანსკი 18 დღეში გარდაიცვალა. მას პნევმონია განუვითარდა, მდგომარეობა თანდათან დამძიმდა. იმ პერიოდში ეს ოპერაცია ნამდვილი სენსაცია იყო. ფოტოებისა და ქირურგების ხელთათმანებისთვის დიდ თანხას იხდიდნენ. ბარნარდი მსოფლიოში გაჩენილი ინტერესით გაოცებული იყო. მიუხედავად ამისა, საზოგადოების რეაქცია საკმაოდ განსხვავებული აღმოჩნდა.

გულის გადანერგვის პროცესის ძირითადი სირთულე იყო ორგანოს იმუნური უარყოფა — ადამიანის იმუნური სისტემა სხვის ორგანოს მტრად აღიქვამდა და ცდილობდა მისი განადგურებას. ეს გახლდათ მიზეზი, რის გამოც ბევრ პაციენტს სიცოცხლის ხანგრძლივად გაგრძელება ვერ ხერხდებოდა.

გადამწყვეტი წინ გადადგმული ნაბიჯი:
1983 წელს მედიცინამ დაიწყო იმუნოსუპრესიული პრეპარატის — ციკლოსპორინის (Cyclosporine) გამოყენება. ამ პრეპარატმა მნიშვნელოვნად შეამცირა ორგანიზმის რეაქცია გადანერგილ ორგანოზე, რითაც მკვეთრად გაიზარდა პაციენტთა გადარჩენის შანსები. 

გულის გადანერგვა დღეს
თანამედროვე მედიცინაში გულის ტრანსპლანტაცია ბოლო ეტაპზე გამოიყენება მაშინ, როდესაც სხვა სახის მკურნალობა აღარ მუშაობს. პროცედურა მოითხოვს მკაცრ შერჩევას, დროულ დონორულ ორგანოს და მაღალტექნოლოგიურ მეთოდებს.

ძირითადი ფაქტები:ოპერაციის შემდგომი საშუალო სიცოცხლის ხანგრძლივობა: 10–15 წელი, თუმცა ბევრი პაციენტი 20 წელზე მეტსაც ცოცხლობს. დონორთა სიმცირე კვლავ მთავარ გამოწვევად რჩება.გულის გადანერგვის ისტორია იწყება ერთ გამბედავ გადაწყვეტილებასა და გარდამტეხ ექსპერიმენტზე. კრისტიან ბარნარდის 1967 წლის ოპერაციამ გზა გაუხსნა ათასობით ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენას. დღეს ეს პროცედურა მჭიდროდ უკავშირდება უახლეს ტექნოლოგიებს, რთულ ბიოეთიკურ გადაწყვეტილებებსა და იმედს — იმედს მეორე შანსისთვის.