"ცეცხლი მაშინვე ჩაქრა, როგორც კი ალმა წმინდა სახეს მიაღწია..." - საქართველოს ეკლესიის ღვთისმშობლის სასწაულმოქმედი ხატი

 აწყურის ღვთისმშობლის ხატი

საქართველოში განსაკუთრებული პატივისცემით სარგებლობს აწყურის ღვთისმშობლის ხატი. იბერიაში ქადაგება წილისყრით ღვთისმშობელს ერგო, მაგრამ მაცხოვრის ნებით ღვთისმშობელი დარჩა იერუსალიმში და წმინდა მოციქული ანდრია პირველწოდებული საქართველოში წავიდა. ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელმა მას გადასცა გამოსახულება, რომელიც სასწაულებრივად გამოჩნდა ჩვეულებრივ დაფაზე, რომელიც უწმინდესმა სახეზე მიიდო. 

ქართველებმა სთხოვეს, დაეტოვებინათ ხატების სია, ანდრია მოციქულმა კი დაფას შეახო ხატი და მასზე სასწაულებრივად გამოჩნდა ღვთისმშობლისა და ყრმის გამოსახულება. წმინდა მოციქულმა ეს გამოსახულება დატოვა აწყურში (სოფელი ამჟამინდელი გორის რაიონში). ხატს პატივს სცემდნენ არა მარტო საქართველოში, არამედ ბიზანტიაშიც: მის წინაშე ლოცულობდა იმპერატორი ჰერაკლე, რომელიც სპეციალურად მივიდა აწყურში, რათა მადლობა გადაეხადა 625 წლის ომში სპარსელთა დამარცხებაში დახმარებისთვის.

აწყურის ღვთისმშობლის ხატი, რომლის ისტორიაც ორი ათასი წლით თარიღდება, არაერთხელ არის მოხსენიებული ისტორიკოსთა შრომებში, ისტორიულ ლეგენდებში, წმინდანთა ცხოვრებაში. ხატი სასწაულებრივად გადარჩა მე-13 საუკუნეში, ძლიერი მიწისძვრის შემდეგ, რომელმაც დაანგრია ტაძარი, რომელშიც ის მდებარეობდა. XV საუკუნეში საქართველოს სპარსელებმა სასწაულმოქმედი ხატი წაართვეს, მაგრამ მომხდარმა უბედურებამ დამპყრობლები აიძულა დიდი პატივით დაებრუნებინათ სალოცავი.

თანამედროვეთა თქმით, ხატი ცეცხლში არ იწვის - ცეცხლი მაშინვე ჩაქრა, როგორც კი ალმა წმინდა სახეს მიაღწია. XVI საუკუნის შუა ხანებიდან ხატი დაასვენეს გელათის სამეფო მონასტერში, სადაც ღვთისმშობლის ხახულის ხატთან ერთად იგი გახდა ამ დიდებული მონასტრის ერთ-ერთი მთავარი სალოცავი. ხატი მოთავსებული იყო დაკეცილი ხატის კარის ცენტრში, ძვირფასი თვლებით შემკულ ოქროს ჩარჩოში. 1952 წელს ხატი გადაასვენეს საქართველოს ხელოვნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში.