ისტორიები • 1743702991

ვინ იყო 16 წლის ბიჭი, რომელიც საიდუმლოდ დაკრძალეს თბილისში, გასული საუკუნის 50-იან წლებში - „თვითონ გამოასვენეს, თვითონ გათხარეს საფლავი… “

 1953 წელს, სტალინის სიკვდილის შემდეგ, ხელისუფლებაში მოსულმა ნიკიტა ხრუშჩოვმა ლავრენტი ბერია ჩამოიცილა.ეს ის პერიოდია, როცა სკოლის მოსწავლეებმა, 14-15 წლის ბიჭებმა: ზვიად გამსახურდიამ, ანატოლი მიქაძემ და სხვებმა არალეგალური ჯგუფი ჩამოაყალიბეს. მათ შეუერთდნენ თამაზ გუნჯუა და ვლადიმერ სიხარულიძეც.1956 წელს საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის მეოცე ყრილობაზე, კომუნისტური პარტიის გენერალურმა მდივნმა, ნიკიტა ხრუშჩოვმა გააკეთა მოხსენება პიროვნების (სტალინის) კულტის შესახებ. ყრილობაზე გამომსვლელებმა, რომლებიც სტალინის ყველა სიტყვასა და ნამოქმედარს გენიალურს უწოდებდნენ, დაგმეს სტალინის პიროვნების კულტი და საზოგადოების, ე.წ. „დემოკრატიული განვითარების კურსი“ აიღეს.სტალინის კულტის კრიტიკამ დიდი მასშტაბები მიიღო. აქცენტი კეთდებოდა მის ქართველობაზე, თუმცა საყოველთაოდ ცნობილი იყო, რომ რეპრესიებისგან საქართველო სხვა რესპუბლიკებზე ნაკლებად არ დაზარალებულა.ნიკიტა ხრუშჩოვის მოხსენებამ პიროვნების კულტის შესახებ, საბჭოთა კავშირის მილიონობით მოქალაქე შეაშფოთა. განსაკუთრებული რეაქცია ხრუშჩოვის გამოსვლას საქართველოში მოჰყვა. ქართველებმა მისი „საპროგრამო სიტყვა“ ქართველი ერის შეურაცხყოფად აღიქვეს, რასაც თბილისსა და სხვა ქალაქებში დემონსტრაციები მოჰყვა. 1956 წლის 3 მარტიდან საპროტესტო აქციები დაიწყო თბილისში. ქართველმა სტუდენტებმა თბილისის ქუჩებში სტალინის პორტრეტებით მოაწყვეს მსვლელობა. 7 მარტს დემონსტრანტებს მოსწავლეებიც შეუერთდნენ. საპროტესტო გამოსვლებში მონაწილეთა რაოდენობამ რამდენიმე ათასს გადააჭარბა. დემონსტრანტებს ინტელიგენციის ნაწილი და მასში მონაწილე ახალგაზრდების მშობლებიც შეუერთდნენ. 8 მარტს კი დემონსტრანტებს მხარდაჭერა თბილისის სხვადასხვა ქარხნისა და ფაბრიკის მუშებმაც გამოუცხადეს.დემონსტრანტების მოთხოვნები უფრო და უფრო პოლიტიზებული ხდებოდა. გაჩნდა საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნაც. საბჭოთა ხელისუფლებისათვის პროტესტი და დემონსტრანტების მოთხოვნები მიუღებელი იყო. აშკარა ხდებოდა, რომ დემონსტრანტები მოწოდებების საფუძველზე არ დაიშლებოდნენ. საბჭოთა ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება დემონსტრანტების წინააღმდეგ ძალის გამოყენების შესახებ.9 მარტს ღამით, საბჭოთა არმიის ნაწილებმა არაადამიანური სისასტიკით მიიტანეს იერიში მომიტინგეებზე, მოკლეს 150-ზე მეტი ახალგაზრდა და დაასახიჩრეს კიდევ უფრო მეტი… დაღუპულთა ზუსტი რიცხვი დღემდე უცნობია. სხვადასხვა წყაროს ინფორმაციით, დაღუპულთა რაოდენობა 100-დან 1000 ადამიანამდე მერყეობს.ყველაზე ახალგაზრდა მსხვერპლი იყო 15 წლის ვარლამ ალავიძე. დაღუპულთა შორის უმეტესობა სკოლის მოსწავლე და სტუდენტი იყო.ხელისუფლება კარგა ხანს ცდილობდა ამ ფაქტის მიჩქმალვას, გასაიდუმლოებული იყო გარდაცვალებულთა სახელები და გვარები, ბევრი მათგანი დღემდეც უცნობია. ტრაგედიიდან მხოლოდ მეხუთე დღეს, 14 მარტს დაიწყო ხელისუფლებამ გარდაცვლილთა ცხედრების „გაცემა“.ოფიციალური მონაცემებით, გარდაცვლილთა რაოდენობა 21 იყო. საბჭოთა ხელისუფლება ყველანაირად ცდილობდა, მიტინგზე დახოცილი ახალგაზრდების რიცხვი არ გახმაურებულიყო. ჭირისუფლებს სწორედ ამ მიზნით არ მისცეს უფლება, წესისამებრ დაეტირათ და დაემარხათ მიცვალებულები. დაკრძალვას უშიშროების 4-5 მეთვალყურის თანხლებით, მხოლოდ ოჯახის წევრები ესწრებოდნენ. ნათესავების დასწრება აკრძალული იყო. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივში 1956 წლის 9 მარტის მოვლენებთან დაკავშირებით საინტერესო საქმეები ინახება, რომლებიც გვამცნობს, რა ხდებოდა იმ ღამეს თბილისში, როგორ უსწორდებოდნენ მომიტინგეებს ცეცხლსასროლი იარაღებით, ხიშტებითა თუ ბლაგვი საგნებით.ერთ-ერთი მოკლული 16 წლის თენგიზ შანიძე გახლდათ. რამდენიმე წლის წინ, მისი ძმა, ჯემალ შანიძე პრესასთან საუბრისას იხსენებდა:„მე ერთ სკოლაში ვსწავლობდი, ჩემი ძმა – სხვაში. ის თავის მეგობრებთან ერთად დილიდან იქ იყო. მე რომ მივედი, უკვე ზღვა ხალხი იყო. მალე გავიგე, რომ ჩემი ძმა მოკლეს. უშიშროების კომიტეტმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ჩემი ძმისა და სხვა დახოცილთა დასაფლავებას შეუმჩნევლად ჩაევლო. თვითონ გამოასვენეს, თვითონ გათხარეს საფლავი… ჩვენთვის არავის არაფერი უკითხავს. კაციშვილის ჭაჭანება არ იყო ვაკის სასაფლაოზე. საყელოაწეული, გრძელლაბადიანი „თანამშრომლები“ იდგნენ სასაფლაოზე, ალაგ-ალაგ“.

საზოგადოება • 1743596485

თავდაცვის სამინისტროს წარმომადგენლებმა არჩილ ტატუნაშვილის ხსოვნას პატივი მიაგეს

2 აპრილი არჩილ ტატუნაშვილის დაბადების დღეა. დღეს მას 42 წელი შეუსრულდებოდა. საქართველოს თავდაცვის მინისტრის მოადგილე გრიგოლ გიორგაძე, თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე - გენერალური შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი ჯონი ტატუნაშვილი და თავდაცვის უწყების წარმომადგენლები მუხათგვერდის ძმათა სასაფლაოზე იმყოფებოდნენ. მათ არჩილ ტატუნაშვილის საფლავი ყვავილებით შეამკეს.მუხათგვერდიდან თავდაცვის ძალების წარმომადგენლებმა წილკანის დევნილთა დასახლებაში არჩილ ტატუნაშვილის სახელობის მემორიალთან გადაინაცვლეს და მის ხსოვნას კიდევ ერთხელ მიაგეს პატივი.არჩილ ტატუნაშვილი საოკუპაციო რეჟიმმა ახალგორში, 2018 წლის 22 თებერვალს უკანონოდ დააკავა. 23 თებერვალს კი, ცნობილი გახდა, რომ არჩილ ტატუნაშვილი მოკლეს. მისი ცხედარი ქართული მხარის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მოგვიანებით გადმოასვენეს და მუხათგვერდის ძმათა სასაფლაოზე სამხედრო პატივით დაკრძალეს.ინფორმაციას თავდაცვის სამინისტრო ავრცელებს.

ისტორიები • 1743401541

ამ ამბავმა მთელი საქართველო შეძრა… ისინი ცნობილი ოჯახებიდან იყვნენ – თბილისის ზღვაზე მომხდარი ტრაგედია

 ტრაგედია, 37 წლის წინათ, თბილისის ზღვაზე მოხდა. ხუთი მეგობარი: გიგი ხაბეიშვილი, გოგლიკო ჩოგოვაძე, ვახო დუჩიძე და ძმები – გოგიტა და კახა ჩხაიძეები იმ დღეს ბედისწერამ ზღვაზე მიიყვანა.ცოტა ხნით ადრე მეგობრებმა იალქნიანი იახტა შეიძინეს. მოკლედ, 1985 წლის 27 მაისს ბიჭები საკუთარი იახტით ზღვაში შევიდნენ. მალე იახტა წყალში რაღაცას წამოედო და გაჩერდა. ამბობენ, რომ იახტა წყალში გადებულმა თევზსაჭერმა ბოძმა შეაკავა, რომელშიც დიდი ძაბვა გადიოდა. იმის გასარკვევად, თუ რა აფერხებდა იახტას, ბიჭები წყალში ჩახტნენ.ჯერ ერთი ჩხაიძე ჩახტა, მას მეორე მიჰყვა, მერე გოგლიკო ჩოგოვაძეც შეუერთდა ძმებს… სამივეს დენმა დაარტყა. ბიჭები წყალში გარდაიცვალნენ. გიგი ხაბეიშვილიც წყალში მეგობრებთან ერთად გადამხტარა, დენს მისთვისაც დაურტყამს, მაგრამ იგი გადარჩა. ამბობენ, გიგის გულში კაფსულა ჰქონდა ჩადგმული, რომელმაც დენი გაატარა და ამან გადაარჩინაო.„ასე ლაპარაკობდნენ, თორემ ტყუილია. ბავშვობაში 7 წლის ასაკში, გულის ოპერაცია მაქვს გაკეთებული. დენმა მეც დამარტყა. გათიშული ერთი თვე ვიწექი. მაგრამ გადავრჩი“, – ასე იხსენებს ამ ტრაგედიას გიგი ხაბეიშვილი. ვახო დუჩიძე წყალში არ გადამხტარა. შესაბამისად, იგი ხუთი მეგობრიდან, გიგის შემდეგ, მეორეა, რომელიც ტრაგედიას გადაურჩა. სამეგობროს ტრაგედიახუთივე 55-ე სკოლელი იყო. დიდი სამეგობრო ჰქონდათ. მათ თაობაში შედიოდნენ ძმები გაჩეჩილაძეები. ბიჭები სპორტული ცხოვრებით ცხოვრობდნენ. გიგი მოთხილამურე იყო, ძმები ჩხაიძეები კალათბურთელები. იმ დღეს იახტით გასეირნებას არ აპირებდნენ. სხვადასხვა გეგმები ჰქონიათ, გოგლიკო ჩოგოვაძე საფრანგეთში სასწავლებლად უნდა გაფრენილიყო. მაგრამ გეგმა ჩაშლია და ზღვაზე აღმოჩენილან.გიგი, სოლიკო ხაბეიშვილის შვილი გახლავთ, გოგლიკო, ირაკლი ჩოგოვაძის (ყოფილი ეკონომიკის მინისტრი) ძმაა. გოგლიკოს მშობლები ტრაგედიის დროს საფრანგეთში იყვნენ. მამა, გოჩა ჩოგოვაძე, წლობით საფრანგეთის ელჩი იყო (ახლა იუნესკოში მუშაობს).„გოგლიკოს შეყვარებული ნინო სუხიშვილი იყო. იმ დროს, როგორც მე ვიცი, ნაჩხუბრები იყვნენ“ – ისტორიას აცოცხლებს ელენე ჩხაიძე, კახა ჩხაიძის შვილი.ბიჭები სტუდენტები იყვნენ, გოგიტა ჩხაიძე 20 წლის იყო, მისი ძმა, კახა 19-ის. ერთი ისტორიის ფაკულტეტზე, მეორე სამედიცინო ფაკულტეტზე სწავლობდა. ძმები ისტორიკოსების ოჯახიდან იყვნენ. მათი მშობლები გურამ ჩხაიძე და ია ჩიჩუა გახლავთ. გოგლიკო ჩოგოვაძე ჩხაიძეების ბაღელი, ჯგუფელი, კლასელი და მეზობელი იყო. „ფაქტობრივად, დედაჩემმა სამი შვილი დაკრძალა ერთ დღეს“ – ამბობს ელენე.ბედად გადარჩენილი ვახო დუჩიძე ერთი თვის განმავლობაში საერთოდ ვერ ლაპარაკობდა. გიგი ხაბეიშვილს ამნეზია დაემართა. მომხდარ ფაქტამდე ორი დღით ადრე და შემდეგი ათი დღე რა მოხდა, არ ახსოვდა.ძმების მამას ეტყობა გულმა უგრძნო და ზღვაზე ასულა. სამწუხაროდ, შვილები 5 წუთის გარდაცვლილები დახვდა. სამი ახალგაზრდის გარშემო უკვე ხალხი იყო შემოხვეული. დაღუპულების ოჯახებს არ უჩივლიათ, ან რა აზრი ჰქონდა? 20 წლის ბიჭებს ამით ვერავინ გააცოცხლებდა. სამოქალაქო პანაშვიდები იმართებოდა. როგორც ამბობენ, ჭავჭავაძის გამზირზე ჩხაიძეების და ჩოგოვაძეების სახლის წინ, ხალხის ნაკადი არ წყდებოდა. სამივე ვაკის სასაფლაოზე დაკრძალეს. ძმები ერთად, გოგლიკო კი მათ მახლობლად.ამ თემაზე საუბარი დღესაც არავის უნდა. ეს ამბავი გასაიდუმლოებულიც იყო, ყველა ერიდებოდა მის მოყოლას და გახსენებას. 80-იან წლებში ტრაგიკული შემთხვევები ხშირი არ იყო.ელენე ჩხაიძე: „დედაჩემიც ამბობს, ეკლესიაში შვილმკვდარი დედები სულ რამდენიმე ვიყავით და ახლა ძალიან მოვმრავლდითო. დედას დღემდე ძაძები აცვია. უკვე 70 წლისაა.“იახტა წლების განმავლობაში ეგდო ზღვაზე. იახტკლუბის პრეზიდენტი ილო ფერაძე იყო. „ჩხაიძეების დედა ჩემი კლასელი იყო. ამ ტრაგედიის დროს იქ ვიყავი, საავადმყოფოში მივიყვანეთ ბავშვები. მე ამ თემაზე ვერ ვისაუბრებ“ – მითხრა ბატონმა ილომ.ჩხაიძეების მამა 7 წლის წინ გარდაიცვალა. გურამ ჩხაიძეს მუდმივად გულის შეტევები ჰქონდა. ვაჟების გარდაცვალების შემდეგ თავის მოკვლაც უცდია… საიდუმლოდ დაბადებულიელენე ჩხაიძე 12 დეკემბერს მოევლინა ქვეყანას. მისი დაბადების ისტორია კიდევ უფრო გასაიდუმლოებული იყო, ვიდრე ეს ტრაგედია. გოგონას დაბადებასთან დაკავშირებით სხვადასხვა ვერსია იყო. ამბობდნენ, რომ უკრაინელი, პოლონელი თუ რუსი გოგონა კახა ჩხაიძისგან შვილს ელოდა. როდესაც ტრაგედია დატრიალდა, გოგონა ბავშვის მოშორებას აპირებდა. მაგრამ კახას მეგობრებმა მას ამის ნება არ მისცეს – იქნებ გაუბედურებული ოჯახი გადავარჩინოთო და როდესაც ელენე დაიბადა, იგი მაშინვე ჩხაიძეების ოჯახში მიიყვანეს.„ალბათ, ჩემ ოჯახს მშველელად მოვევლინე. ამიტომ მაღიარეს მშობლებმა, გურამმა და იამ კახას შვილად და არა მის დად. ჩემთვის სხვა სახელის დარქმევა უნდოდათ, მაგრამ დედას კახა დაესიზმრა, ბავშვს ელენე დაარქვიო. სხვათა შორის, გოგლიკო ჩოგოვაძეც 12 დეკემბერსაა დაბადებული“ – იხსენებს ელენე.ელენეს პასპორტში კახას ასული უწერია. თუ ელენე მართლა კახას შვილია, გამოდის, რომ იგი ბებიამ და ბაბუამ გაზარდა. თუმცა გოგონა მათ მშობლებად მოიხსენიებს, კახას და გოგიტას კი ძმებად.„მე ჩემ ძმებს არ ვიცნობდი, მაგრამ დედამ და მამამ მათი დიდი სიყვარული ჩამინერგეს. სულ მესმოდა, კახა მამაშენიაო. მეც ასე მივიღე და დღემდე ამ შეგნებით ვცხოვრობ. უცნაურია, არა? ლოგიკურად ჩნდება კითხვა, დედა სად არის?“ყოველ ახალ წელს ია ჩიჩუა შვილების სასაფლაოზე ხვდება. რაც ელენე წამოიზარდა, ისიც უერთდება დედას.ელენე ჩხაიძე: „ჩოგოვაძეებიც იქ არიან 31 დეკემბერს, გოგლიკოს საფლავზე. დედა სასაფლაოზე ყოველ კვირას დადის. ჩვენთვის ძალიან წმინდა ადგილია ეს საფლავი. მე არასდროს დამინახავს დედის თვალზე ცრემლი. ჩემი თანდასწრებით არ უტირია, მიუხედავად იმისა, რომ მე თვითონ სასაფლაოზე გავიზარდე. ეტყობა, ცუდად რომ არ ჩამრჩენოდა. დღემდე დადიან ძმების მეგობრები ჩხაიძეებთან სახლში. არაფერს ტოვებენ, არც გიორგობას, არც დაბადების დღეებს… ხშირად დადიან სასაფლაოზე.დღეს გიგი ხაბეიშვილს მეცხრე საავადმყოფოში გულის კლინიკა „გული“ აქვს გახსნილი. ვახო დუჩიძეს კი თავისი გამომცემლობა აქვს.„სადაც არ უნდა წავიდე, ეს ისტორია ყველგან მხვდება, ყველამ იცის და აინტერესებს. მთელი ცხოვრება მომყვება… ყველას მუდმივად აინტერესებდა ჩემი ისტორია – ვინ ვიყავი, ვინ იყვნენ ჩემი მშობლები? ახლა უკვე ცხოვრებას მარტივად ვუყურებ და არ ვიძაბები. საკმაოდ დამოუკიდებელი ადამიანი ვარ, ჩემი აზრი გამაჩნია და ცუდია თუ კარგი, ჩემს გადაწყვეტილებას ვენდობი და მივყვები ბოლომდე. ზოგჯერ ამართლებს, ზოგჯერ – არა. ახლა ბედნიერი ვარ, მყავს ჩემი ოჯახი.“

ისტორიები • 1742376620

„კაციშვილის ჭაჭანება არ იყო ვაკის სასაფლაოზე...“ - ვინ იყო 16 წლის ბიჭი, რომელიც თბილისში საიდუმლოდ დაკრძალეს

 1953 წელს, სტალინის სიკვდილის შემდეგ, ხელისუფლებაში მოსულმა ნიკიტა ხრუშჩოვმა ლავრენტი ბერია ჩამოიცილა.ეს ის პერიოდია, როცა სკოლის მოსწავლეებმა, 14-15 წლის ბიჭებმა: ზვიად გამსახურდიამ, ანატოლი მიქაძემ და სხვებმა არალეგალური ჯგუფი ჩამოაყალიბეს. მათ შეუერთდნენ თამაზ გუნჯუა და ვლადიმერ სიხარულიძეც.1956 წელს საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის მეოცე ყრილობაზე, კომუნისტური პარტიის გენერალურმა მდივნმა, ნიკიტა ხრუშჩოვმა გააკეთა მოხსენება პიროვნების (სტალინის) კულტის შესახებ. ყრილობაზე გამომსვლელებმა, რომლებიც სტალინის ყველა სიტყვასა და ნამოქმედარს გენიალურს უწოდებდნენ, დაგმეს სტალინის პიროვნების კულტი და საზოგადოების, ე.წ. „დემოკრატიული განვითარების კურსი“ აიღეს.სტალინის კულტის კრიტიკამ დიდი მასშტაბები მიიღო. აქცენტი კეთდებოდა მის ქართველობაზე, თუმცა საყოველთაოდ ცნობილი იყო, რომ რეპრესიებისგან საქართველო სხვა რესპუბლიკებზე ნაკლებად არ დაზარალებულა.ნიკიტა ხრუშჩოვის მოხსენებამ პიროვნების კულტის შესახებ, საბჭოთა კავშირის მილიონობით მოქალაქე შეაშფოთა. განსაკუთრებული რეაქცია ხრუშჩოვის გამოსვლას საქართველოში მოჰყვა. ქართველებმა მისი „საპროგრამო სიტყვა“ ქართველი ერის შეურაცხყოფად აღიქვეს, რასაც თბილისსა და სხვა ქალაქებში დემონსტრაციები მოჰყვა. 1956 წლის 3 მარტიდან საპროტესტო აქციები დაიწყო თბილისში. ქართველმა სტუდენტებმა თბილისის ქუჩებში სტალინის პორტრეტებით მოაწყვეს მსვლელობა. 7 მარტს დემონსტრანტებს მოსწავლეებიც შეუერთდნენ. საპროტესტო გამოსვლებში მონაწილეთა რაოდენობამ რამდენიმე ათასს გადააჭარბა. დემონსტრანტებს ინტელიგენციის ნაწილი და მასში მონაწილე ახალგაზრდების მშობლებიც შეუერთდნენ. 8 მარტს კი დემონსტრანტებს მხარდაჭერა თბილისის სხვადასხვა ქარხნისა და ფაბრიკის მუშებმაც გამოუცხადეს.დემონსტრანტების მოთხოვნები უფრო და უფრო პოლიტიზებული ხდებოდა. გაჩნდა საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნაც. საბჭოთა ხელისუფლებისათვის პროტესტი და დემონსტრანტების მოთხოვნები მიუღებელი იყო. აშკარა ხდებოდა, რომ დემონსტრანტები მოწოდებების საფუძველზე არ დაიშლებოდნენ. საბჭოთა ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება დემონსტრანტების წინააღმდეგ ძალის გამოყენების შესახებ.9 მარტს ღამით, საბჭოთა არმიის ნაწილებმა არაადამიანური სისასტიკით მიიტანეს იერიში მომიტინგეებზე, მოკლეს 150-ზე მეტი ახალგაზრდა და დაასახიჩრეს კიდევ უფრო მეტი… დაღუპულთა ზუსტი რიცხვი დღემდე უცნობია. სხვადასხვა წყაროს ინფორმაციით, დაღუპულთა რაოდენობა 100-დან 1000 ადამიანამდე მერყეობს.ყველაზე ახალგაზრდა მსხვერპლი იყო 15 წლის ვარლამ ალავიძე. დაღუპულთა შორის უმეტესობა სკოლის მოსწავლე და სტუდენტი იყო.ხელისუფლება კარგა ხანს ცდილობდა ამ ფაქტის მიჩქმალვას, გასაიდუმლოებული იყო გარდაცვალებულთა სახელები და გვარები, ბევრი მათგანი დღემდეც უცნობია. ტრაგედიიდან მხოლოდ მეხუთე დღეს, 14 მარტს დაიწყო ხელისუფლებამ გარდაცვლილთა ცხედრების „გაცემა“.ოფიციალური მონაცემებით, გარდაცვლილთა რაოდენობა 21 იყო. საბჭოთა ხელისუფლება ყველანაირად ცდილობდა, მიტინგზე დახოცილი ახალგაზრდების რიცხვი არ გახმაურებულიყო. ჭირისუფლებს სწორედ ამ მიზნით არ მისცეს უფლება, წესისამებრ დაეტირათ და დაემარხათ მიცვალებულები. დაკრძალვას უშიშროების 4-5 მეთვალყურის თანხლებით, მხოლოდ ოჯახის წევრები ესწრებოდნენ. ნათესავების დასწრება აკრძალული იყო. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივში 1956 წლის 9 მარტის მოვლენებთან დაკავშირებით საინტერესო საქმეები ინახება, რომლებიც გვამცნობს, რა ხდებოდა იმ ღამეს თბილისში, როგორ უსწორდებოდნენ მომიტინგეებს ცეცხლსასროლი იარაღებით, ხიშტებითა თუ ბლაგვი საგნებით.ერთ-ერთი მოკლული 16 წლის თენგიზ შანიძე გახლდათ. რამდენიმე წლის წინ, მისი ძმა, ჯემალ შანიძე პრესასთან საუბრისას იხსენებდა:„მე ერთ სკოლაში ვსწავლობდი, ჩემი ძმა – სხვაში. ის თავის მეგობრებთან ერთად დილიდან იქ იყო. მე რომ მივედი, უკვე ზღვა ხალხი იყო. მალე გავიგე, რომ ჩემი ძმა მოკლეს. უშიშროების კომიტეტმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ჩემი ძმისა და სხვა დახოცილთა დასაფლავებას შეუმჩნევლად ჩაევლო. თვითონ გამოასვენეს, თვითონ გათხარეს საფლავი… ჩვენთვის არავის არაფერი უკითხავს. კაციშვილის ჭაჭანება არ იყო ვაკის სასაფლაოზე. საყელოაწეული, გრძელლაბადიანი „თანამშრომლები“ იდგნენ სასაფლაოზე, ალაგ-ალაგ“.არქივში დაცული ოფიციალური ცნობებით 9 მარტის ღამეს დაიღუპნენ:უშანგი მერკველიშვილი – 17 წლის, ბორის ზარგარიანი – 16 წლის, ოთარ გობეჯიშვილი – 21 წლის, რაულ ლოლუა – 20 წლის, შოთა ელიზბარაშვილი – 26 წლის, იუზა წერეთელი – 18 წლის, შენგელი ნოზაძე – 20 წლის, ჯიმშერ მამალაძე – 19 წლის, ვარლამ ალავიძე – 15 წლის, ლევან ხანგულოვი – 16 წლის, ანზორ ჩაკვეტაძე – 24 წლის, კლიმენტი რევაზიშვილი – 20 წლის, კიაზო ჭანტურიძე – 16 წლის, თენგიზ შანიძე – 16 წლის, თემურ თოფურია – 24 წლის, თემურ ბურდული – 24 წლის, რევაზ გოგია – 16 წლის, მიხეილ მათიაშვილი – 19 წლის, გულნარა სვანი – 20 წლის, ამბროსი ქოქრაშვილი – 27 წლის, ნაზი ბენიძე – 30 წლის, ლამარა სვანი, გურამ ტუნიევი – 19 წლის, ნუგზარ ღვთისაური, ლაშა მაზავრიშვილი.

ისტორიები • 1741934394

ამ ამბავმა მაშინ მთელი საქართველო შეძრა… ისინი ცნობილი ოჯახებიდან იყვნენ – თბილისის ზღვაზე მომხდარი ტრაგედია

 ტრაგედია, 37 წლის წინათ, თბილისის ზღვაზე მოხდა. ხუთი მეგობარი: გიგი ხაბეიშვილი, გოგლიკო ჩოგოვაძე, ვახო დუჩიძე და ძმები – გოგიტა და კახა ჩხაიძეები იმ დღეს ბედისწერამ ზღვაზე მიიყვანა.ცოტა ხნით ადრე მეგობრებმა იალქნიანი იახტა შეიძინეს. მოკლედ, 1985 წლის 27 მაისს ბიჭები საკუთარი იახტით ზღვაში შევიდნენ. მალე იახტა წყალში რაღაცას წამოედო და გაჩერდა. ამბობენ, რომ იახტა წყალში გადებულმა თევზსაჭერმა ბოძმა შეაკავა, რომელშიც დიდი ძაბვა გადიოდა. იმის გასარკვევად, თუ რა აფერხებდა იახტას, ბიჭები წყალში ჩახტნენ.ჯერ ერთი ჩხაიძე ჩახტა, მას მეორე მიჰყვა, მერე გოგლიკო ჩოგოვაძეც შეუერთდა ძმებს… სამივეს დენმა დაარტყა. ბიჭები წყალში გარდაიცვალნენ. გიგი ხაბეიშვილიც წყალში მეგობრებთან ერთად გადამხტარა, დენს მისთვისაც დაურტყამს, მაგრამ იგი გადარჩა. ამბობენ, გიგის გულში კაფსულა ჰქონდა ჩადგმული, რომელმაც დენი გაატარა და ამან გადაარჩინაო.„ასე ლაპარაკობდნენ, თორემ ტყუილია. ბავშვობაში 7 წლის ასაკში, გულის ოპერაცია მაქვს გაკეთებული. დენმა მეც დამარტყა. გათიშული ერთი თვე ვიწექი. მაგრამ გადავრჩი“, – ასე იხსენებს ამ ტრაგედიას გიგი ხაბეიშვილი. ვახო დუჩიძე წყალში არ გადამხტარა. შესაბამისად, იგი ხუთი მეგობრიდან, გიგის შემდეგ, მეორეა, რომელიც ტრაგედიას გადაურჩა. სამეგობროს ტრაგედიახუთივე 55-ე სკოლელი იყო. დიდი სამეგობრო ჰქონდათ. მათ თაობაში შედიოდნენ ძმები გაჩეჩილაძეები. ბიჭები სპორტული ცხოვრებით ცხოვრობდნენ. გიგი მოთხილამურე იყო, ძმები ჩხაიძეები კალათბურთელები. იმ დღეს იახტით გასეირნებას არ აპირებდნენ. სხვადასხვა გეგმები ჰქონიათ, გოგლიკო ჩოგოვაძე საფრანგეთში სასწავლებლად უნდა გაფრენილიყო. მაგრამ გეგმა ჩაშლია და ზღვაზე აღმოჩენილან.გიგი, სოლიკო ხაბეიშვილის შვილი გახლავთ, გოგლიკო, ირაკლი ჩოგოვაძის (ყოფილი ეკონომიკის მინისტრი) ძმაა. გოგლიკოს მშობლები ტრაგედიის დროს საფრანგეთში იყვნენ. მამა, გოჩა ჩოგოვაძე, წლობით საფრანგეთის ელჩი იყო (ახლა იუნესკოში მუშაობს).„გოგლიკოს შეყვარებული ნინო სუხიშვილი იყო. იმ დროს, როგორც მე ვიცი, ნაჩხუბრები იყვნენ“ – ისტორიას აცოცხლებს ელენე ჩხაიძე, კახა ჩხაიძის შვილი.ბიჭები სტუდენტები იყვნენ, გოგიტა ჩხაიძე 20 წლის იყო, მისი ძმა, კახა 19-ის. ერთი ისტორიის ფაკულტეტზე, მეორე სამედიცინო ფაკულტეტზე სწავლობდა. ძმები ისტორიკოსების ოჯახიდან იყვნენ. მათი მშობლები გურამ ჩხაიძე და ია ჩიჩუა გახლავთ. გოგლიკო ჩოგოვაძე ჩხაიძეების ბაღელი, ჯგუფელი, კლასელი და მეზობელი იყო. „ფაქტობრივად, დედაჩემმა სამი შვილი დაკრძალა ერთ დღეს“ – ამბობს ელენე.ბედად გადარჩენილი ვახო დუჩიძე ერთი თვის განმავლობაში საერთოდ ვერ ლაპარაკობდა. გიგი ხაბეიშვილს ამნეზია დაემართა. მომხდარ ფაქტამდე ორი დღით ადრე და შემდეგი ათი დღე რა მოხდა, არ ახსოვდა.ძმების მამას ეტყობა გულმა უგრძნო და ზღვაზე ასულა. სამწუხაროდ, შვილები 5 წუთის გარდაცვლილები დახვდა. სამი ახალგაზრდის გარშემო უკვე ხალხი იყო შემოხვეული. დაღუპულების ოჯახებს არ უჩივლიათ, ან რა აზრი ჰქონდა? 20 წლის ბიჭებს ამით ვერავინ გააცოცხლებდა. სამოქალაქო პანაშვიდები იმართებოდა. როგორც ამბობენ, ჭავჭავაძის გამზირზე ჩხაიძეების და ჩოგოვაძეების სახლის წინ, ხალხის ნაკადი არ წყდებოდა. სამივე ვაკის სასაფლაოზე დაკრძალეს. ძმები ერთად, გოგლიკო კი მათ მახლობლად.ამ თემაზე საუბარი დღესაც არავის უნდა. ეს ამბავი გასაიდუმლოებულიც იყო, ყველა ერიდებოდა მის მოყოლას და გახსენებას. 80-იან წლებში ტრაგიკული შემთხვევები ხშირი არ იყო.ელენე ჩხაიძე: „დედაჩემიც ამბობს, ეკლესიაში შვილმკვდარი დედები სულ რამდენიმე ვიყავით და ახლა ძალიან მოვმრავლდითო. დედას დღემდე ძაძები აცვია. უკვე 70 წლისაა.“იახტა წლების განმავლობაში ეგდო ზღვაზე. იახტკლუბის პრეზიდენტი ილო ფერაძე იყო. „ჩხაიძეების დედა ჩემი კლასელი იყო. ამ ტრაგედიის დროს იქ ვიყავი, საავადმყოფოში მივიყვანეთ ბავშვები. მე ამ თემაზე ვერ ვისაუბრებ“ – მითხრა ბატონმა ილომ.ჩხაიძეების მამა 7 წლის წინ გარდაიცვალა. გურამ ჩხაიძეს მუდმივად გულის შეტევები ჰქონდა. ვაჟების გარდაცვალების შემდეგ თავის მოკვლაც უცდია… საიდუმლოდ დაბადებულიელენე ჩხაიძე 12 დეკემბერს მოევლინა ქვეყანას. მისი დაბადების ისტორია კიდევ უფრო გასაიდუმლოებული იყო, ვიდრე ეს ტრაგედია. გოგონას დაბადებასთან დაკავშირებით სხვადასხვა ვერსია იყო. ამბობდნენ, რომ უკრაინელი, პოლონელი თუ რუსი გოგონა კახა ჩხაიძისგან შვილს ელოდა. როდესაც ტრაგედია დატრიალდა, გოგონა ბავშვის მოშორებას აპირებდა. მაგრამ კახას მეგობრებმა მას ამის ნება არ მისცეს – იქნებ გაუბედურებული ოჯახი გადავარჩინოთო და როდესაც ელენე დაიბადა, იგი მაშინვე ჩხაიძეების ოჯახში მიიყვანეს.„ალბათ, ჩემ ოჯახს მშველელად მოვევლინე. ამიტომ მაღიარეს მშობლებმა, გურამმა და იამ კახას შვილად და არა მის დად. ჩემთვის სხვა სახელის დარქმევა უნდოდათ, მაგრამ დედას კახა დაესიზმრა, ბავშვს ელენე დაარქვიო. სხვათა შორის, გოგლიკო ჩოგოვაძეც 12 დეკემბერსაა დაბადებული“ – იხსენებს ელენე.ელენეს პასპორტში კახას ასული უწერია. თუ ელენე მართლა კახას შვილია, გამოდის, რომ იგი ბებიამ და ბაბუამ გაზარდა. თუმცა გოგონა მათ მშობლებად მოიხსენიებს, კახას და გოგიტას კი ძმებად.„მე ჩემ ძმებს არ ვიცნობდი, მაგრამ დედამ და მამამ მათი დიდი სიყვარული ჩამინერგეს. სულ მესმოდა, კახა მამაშენიაო. მეც ასე მივიღე და დღემდე ამ შეგნებით ვცხოვრობ. უცნაურია, არა? ლოგიკურად ჩნდება კითხვა, დედა სად არის?“ყოველ ახალ წელს ია ჩიჩუა შვილების სასაფლაოზე ხვდება. რაც ელენე წამოიზარდა, ისიც უერთდება დედას.ელენე ჩხაიძე: „ჩოგოვაძეებიც იქ არიან 31 დეკემბერს, გოგლიკოს საფლავზე. დედა სასაფლაოზე ყოველ კვირას დადის. ჩვენთვის ძალიან წმინდა ადგილია ეს საფლავი. მე არასდროს დამინახავს დედის თვალზე ცრემლი. ჩემი თანდასწრებით არ უტირია, მიუხედავად იმისა, რომ მე თვითონ სასაფლაოზე გავიზარდე. ეტყობა, ცუდად რომ არ ჩამრჩენოდა. დღემდე დადიან ძმების მეგობრები ჩხაიძეებთან სახლში. არაფერს ტოვებენ, არც გიორგობას, არც დაბადების დღეებს… ხშირად დადიან სასაფლაოზე.დღეს გიგი ხაბეიშვილს მეცხრე საავადმყოფოში გულის კლინიკა „გული“ აქვს გახსნილი. ვახო დუჩიძეს კი თავისი გამომცემლობა აქვს.„სადაც არ უნდა წავიდე, ეს ისტორია ყველგან მხვდება, ყველამ იცის და აინტერესებს. მთელი ცხოვრება მომყვება… ყველას მუდმივად აინტერესებდა ჩემი ისტორია – ვინ ვიყავი, ვინ იყვნენ ჩემი მშობლები? ახლა უკვე ცხოვრებას მარტივად ვუყურებ და არ ვიძაბები. საკმაოდ დამოუკიდებელი ადამიანი ვარ, ჩემი აზრი გამაჩნია და ცუდია თუ კარგი, ჩემს გადაწყვეტილებას ვენდობი და მივყვები ბოლომდე. ზოგჯერ ამართლებს, ზოგჯერ – არა. ახლა ბედნიერი ვარ, მყავს ჩემი ოჯახი.“

პოლიტიკა • 1741875240

თეა ახვლედიანი ოკუპირებული აფხაზეთის რეგიონიდან გადმოსვენებული, 1990-იანი წლების შეიარაღებული მოქმედებების დროს უგზო-უკვლოდ დაკარგულ პირთა სამოქალაქო პანაშვიდს დაესწრო

სახელმწიფო მინისტრი თეა ახვლედიანი, პრემიერ-მინისტრ ირაკლი კობახიძესთან, პრეზიდენტ მიხეილ ყაველაშვილთან, პარლამენტის თავმჯდომარე შალვა პაპუაშვილთან, მინისტრთა კაბინეტისა და პარლამენტის წევრებთან ერთად, ოკუპირებული აფხაზეთის რეგიონიდან გადმოსვენებული, 1990-იანი წლების შეიარაღებული მოქმედებების დროს უგზო-უკვლოდ დაკარგულ პირთა სამოქალაქო პანაშვიდს დაესწრო.სახელმწიფო მინისტრის აპარატისა და წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის ერთობლივი თანამშრომლობით, ქართველი და აფხაზი მონაწილეებისგან შემდგარი საკოორდინაციო მექანიზმის ფარგლებში, ამჯერად უგზო-უკვლოდ დაკარგული ექვსი პირის იდენტიფიცირება და ოჯახებისთვის დაბრუნება მოხერხდა, მათგან ხუთი სამხედრო და ერთი მშვიდობიანი მოქალაქეა.„დღეს, განსაკუთრებით მძიმე დღეა აფხაზეთში უგზო-უკვლოდ დაკარგულად მიჩნეული დამატებით 6 იდენტიფიცირებული პირის, მათ შორის 5 სამხედრო მოსამსახურის ოჯახებისთვის, რომლებიც არიან ომის სისასტიკით გამოწვეული იმ ტრაგიკული მოვლენების უშუალო მონაწილე, რაც ჩვენი ქვეყნის მრავალათასობით ოჯახმა გამოცადა, და რაც უკავშირდება ახლობელი ადამიანის დაკარგვას, დევნილობას თუ უგზო-უკვლოდ გაუჩინარების უმძიმეს ხვედრს. ჩვენი ქვეყანა და ხალხი, სამწუხაროდ, დღემდე განიცდის საქართველოში 90-იანი წლების შეიარაღებული მოქმედებების და 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის უმძიმეს შედეგებს და ამიტომაც, განსაკუთრებით აფასებს მშვიდობას, რისთვისაც საქართველოს მთავრობა გაერთიანებული ძალისხმევით, თანმიმდევრული, პრაგმატული მოქმედებებით ყველაფერს გავაკეთებთ იმისთვის, რომ მსგავსი ტრაგედიები ჩვენს ქვეყანაში აღარ განმეორდეს და ის ურთულესი გამოწვევები, რაც დღეს სახეზე გვაქვს, დავძლიოთ მხოლოდ და მხოლოდ მშვიდობით, გამყოფი ხაზებით დაშორებულ ჩვენს ხალხს შორის ნდობის აღდგენით და შერიგებით. მსურს, კიდევ ერთხელ პატივი მივაგო საქართველოს ერთიანობისთვის დაღუპული ყველა მამულიშვილის ხსოვნას და მივუსამძიმრო ოჯახებს, რომლებიც დღეს ხელმეორედ განიცდიან ოჯახის წევრის დაღუპვის დადასტურებით გამოწვეულ უმძიმეს ტკივილს“, - განაცხადა სახელმწიფო მინისტრმა თეა ახვლედიანმა.შეიარაღებული მოქმედებების დროს დაღუპულთა სამოქალაქო პანაშვიდი ორი დღის განმავლობაში სამების საკათედრო ტაძარში მიმდინარეობდა. ორ მებრძოლი დიღმის ძმათა სასაფლაოზე, დანარჩენები კი, ოჯახების გადაწყვეტილებით, სხვადასხვა ლოკაციაზე, მათ შორის საგვარეულო სასაფლაოებზე სამხედრო პატივით დაკრძალეს.1990-იანი წლების შეიარაღებული მოქმედებებისა და 2008 წლის აგვისტოს ომში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების მექანიზმების ფარგლებში, პირველი იდენტიფიცირება და გადმოსვენება 2013 წელს განხორციელდა. ამ დრომდე, მექანიზმების ფარგლებში, ნაპოვნია 623 ადამიანის ნეშტი, მათგან იდენტიფიცირებულია 323. 2000-მდე ადამიანი ჯერ კიდევ უგზო-უკვლოდ დაკარგულად მიიჩნევა.ინფორმაციას სახელმწიფო მინისტრის აპარატი ავრცელებს.

სამართალი • 1741866040

თბილისში, გურამ ოდიშარია დაკრძალეს - ვინ იყო, მეტსახელად, ბუია

თბილისში, ე.წ კანონიერი ქურდი გურამ ოდიშარია, მეტსახელად „ბუია“ დაკრძალეს. ქართველი „კანონიერი ქურდი“გერმანიაში სიმსივნით გარდაიცვალა, იგი საბურთალოს სასაფლაოზე დაასვენეს. გურამ ოდიშარიას საფლავი „კანონიერმა ქურდებმა“ ყვავილებით შეამკეს, მათ შორის „რეზიკო ჯვარსკიმ“„ბუია“ იყო ერთ-ერთი იმ კანონიერი ქურდებიდან, ვინც 1990-იან წლებში ყველაზე ცნობილი იყო საქართველოსა და რუსეთის კრიმინალურ სამყაროში.მისი სახელი ფიგურირებდა არა ერთ სისხლიან გარჩევაში, რის გამოც რამდენჯერმე დააკავეს და გაასამართლეს.სტუდენტობის პერიოდში „ბუიამ“ ახალგაზრდა კაცი მოკლა. 14 წლის შემდეგ კი მეორე მკვლელობა ჩაიდინა და სიცოცხლეს ტახუნა ჩაჩავა გამოასალმა. ამ უკანასკნელი ინციდენტის გამო ბუია თავდასხმას გადაურჩა თუმცა, სახის არეში მძიმე დაზიანებები მიიღო.„ძვირფას ძმას ბუიას ჯვარსკისგან“

საზოგადოება • 1741437848

ჩვენი ვალია, მუდამ გვახსოვდეს ჩვენი ქვეყნის გმირები და ყველაფერი გავაკეთოთ მათი სახელების უკვდავსაყოფად - ლევან მგალობლიშვილი

საქართველოს ეროვნული გმირის, გენერალ-მაიორ გენო ადამიას დაბადების დღესთან დაკავშირებით, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარემ ლევან მგალობლიშვილმა, აფხაზეთის მთავრობის წევრებთან ერთად, გმირთა მოედანზე, გენო ადამიას ბიუსტი ყვავილებით შეამკო და საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის დაღუპული გმირების ხსოვნას პატივი მიაგო. ინფორმაციას აფხაზეთის მთავრობა ავრცელებს.„დღეს ჩვენ კიდევ ერთხელ პატივს მივაგებთ ჩვენი ქვეყნისთვის თავდადებულ მამულიშვილებს, რომელთა შორის იყო საქართველოს ეროვნული გმირი, გენერალ-მაიორი გენო ადამია.გენო ადამია იყო პიროვნება, რომელიც სიცოცხლის უკანასკნელ წუთამდე განაგრძობდა საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის დაცვას და ჩვენთვის და ჩვენი მომავალი თაობებისთვის გმირობისა და პატრიოტიზმის შეუფასებელ მაგალითად იქცა.ჩვენი ვალია, მუდამ გვახსოვდეს ჩვენი ქვეყნის გმირები და ყველაფერი გავაკეთოთ მათი სახელების უკვდავსაყოფად“, - განაცხადა ლევან მგალობლიშვილმა.გმირთა მოედანზე თბილისის ილორის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძრის მეტოქიონის წინამძღვარმა, მამა ლევან ჯანაშიამ დაღუპულთა სულის მოსახსენებელი პანაშვიდი გადაიხადა.მემორიალთან აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს დეპუტატები და გენო ადამიას ოჯახის წევრები იმყოფებოდნენ.გენერალ-მაიორი გენო ადამია საქართველოს შეიარაღებული ძალების 23-ე მექანიზებული ბრიგადის მეთაური იყო. 1993 წლის 27 სექტემბერს, სოხუმის დაცემის შემდეგ, მან უარი თქვა დანებებაზე და მცირე ძალებით განაგრძობდა სეპარატისტებისთვის წინააღმდეგობის ბრძოლას. 28 სექტემბერს ის კელასურის ხიდთან ბრძოლაში დაიღუპა.გენო ადამიას ცხედარი 1993 წლის ნოემბერში, მისმა თანამებრძოლებმა თბილისში გადმოასვენეს და საბურთალოს სასაფლაოზე დაკრძალეს.2020 წელს გენო ადამიას საქართველოს ეროვნული გმირის წოდება მიენიჭა.

ისტორიები • 1741240076

ვინ იყო 16 წლის ბიჭი, რომელიც თბილისში საიდუმლოდ დაკრძალეს - „თვითონ გამოასვენეს, თვითონ გათხარეს საფლავი… “

 1953 წელს, სტალინის სიკვდილის შემდეგ, ხელისუფლებაში მოსულმა ნიკიტა ხრუშჩოვმა ლავრენტი ბერია ჩამოიცილა.ეს ის პერიოდია, როცა სკოლის მოსწავლეებმა, 14-15 წლის ბიჭებმა: ზვიად გამსახურდიამ, ანატოლი მიქაძემ და სხვებმა არალეგალური ჯგუფი ჩამოაყალიბეს. მათ შეუერთდნენ თამაზ გუნჯუა და ვლადიმერ სიხარულიძეც.1956 წელს საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის მეოცე ყრილობაზე, კომუნისტური პარტიის გენერალურმა მდივნმა, ნიკიტა ხრუშჩოვმა გააკეთა მოხსენება პიროვნების (სტალინის) კულტის შესახებ. ყრილობაზე გამომსვლელებმა, რომლებიც სტალინის ყველა სიტყვასა და ნამოქმედარს გენიალურს უწოდებდნენ, დაგმეს სტალინის პიროვნების კულტი და საზოგადოების, ე.წ. „დემოკრატიული განვითარების კურსი“ აიღეს.სტალინის კულტის კრიტიკამ დიდი მასშტაბები მიიღო. აქცენტი კეთდებოდა მის ქართველობაზე, თუმცა საყოველთაოდ ცნობილი იყო, რომ რეპრესიებისგან საქართველო სხვა რესპუბლიკებზე ნაკლებად არ დაზარალებულა.ნიკიტა ხრუშჩოვის მოხსენებამ პიროვნების კულტის შესახებ, საბჭოთა კავშირის მილიონობით მოქალაქე შეაშფოთა. განსაკუთრებული რეაქცია ხრუშჩოვის გამოსვლას საქართველოში მოჰყვა. ქართველებმა მისი „საპროგრამო სიტყვა“ ქართველი ერის შეურაცხყოფად აღიქვეს, რასაც თბილისსა და სხვა ქალაქებში დემონსტრაციები მოჰყვა. 1956 წლის 3 მარტიდან საპროტესტო აქციები დაიწყო თბილისში. ქართველმა სტუდენტებმა თბილისის ქუჩებში სტალინის პორტრეტებით მოაწყვეს მსვლელობა. 7 მარტს დემონსტრანტებს მოსწავლეებიც შეუერთდნენ. საპროტესტო გამოსვლებში მონაწილეთა რაოდენობამ რამდენიმე ათასს გადააჭარბა. დემონსტრანტებს ინტელიგენციის ნაწილი და მასში მონაწილე ახალგაზრდების მშობლებიც შეუერთდნენ. 8 მარტს კი დემონსტრანტებს მხარდაჭერა თბილისის სხვადასხვა ქარხნისა და ფაბრიკის მუშებმაც გამოუცხადეს.დემონსტრანტების მოთხოვნები უფრო და უფრო პოლიტიზებული ხდებოდა. გაჩნდა საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნაც. საბჭოთა ხელისუფლებისათვის პროტესტი და დემონსტრანტების მოთხოვნები მიუღებელი იყო. აშკარა ხდებოდა, რომ დემონსტრანტები მოწოდებების საფუძველზე არ დაიშლებოდნენ. საბჭოთა ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება დემონსტრანტების წინააღმდეგ ძალის გამოყენების შესახებ.9 მარტს ღამით, საბჭოთა არმიის ნაწილებმა არაადამიანური სისასტიკით მიიტანეს იერიში მომიტინგეებზე, მოკლეს 150-ზე მეტი ახალგაზრდა და დაასახიჩრეს კიდევ უფრო მეტი… დაღუპულთა ზუსტი რიცხვი დღემდე უცნობია. სხვადასხვა წყაროს ინფორმაციით, დაღუპულთა რაოდენობა 100-დან 1000 ადამიანამდე მერყეობს.ყველაზე ახალგაზრდა მსხვერპლი იყო 15 წლის ვარლამ ალავიძე. დაღუპულთა შორის უმეტესობა სკოლის მოსწავლე და სტუდენტი იყო.ხელისუფლება კარგა ხანს ცდილობდა ამ ფაქტის მიჩქმალვას, გასაიდუმლოებული იყო გარდაცვალებულთა სახელები და გვარები, ბევრი მათგანი დღემდეც უცნობია. ტრაგედიიდან მხოლოდ მეხუთე დღეს, 14 მარტს დაიწყო ხელისუფლებამ გარდაცვლილთა ცხედრების „გაცემა“.ოფიციალური მონაცემებით, გარდაცვლილთა რაოდენობა 21 იყო. საბჭოთა ხელისუფლება ყველანაირად ცდილობდა, მიტინგზე დახოცილი ახალგაზრდების რიცხვი არ გახმაურებულიყო. ჭირისუფლებს სწორედ ამ მიზნით არ მისცეს უფლება, წესისამებრ დაეტირათ და დაემარხათ მიცვალებულები. დაკრძალვას უშიშროების 4-5 მეთვალყურის თანხლებით, მხოლოდ ოჯახის წევრები ესწრებოდნენ. ნათესავების დასწრება აკრძალული იყო. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივში 1956 წლის 9 მარტის მოვლენებთან დაკავშირებით საინტერესო საქმეები ინახება, რომლებიც გვამცნობს, რა ხდებოდა იმ ღამეს თბილისში, როგორ უსწორდებოდნენ მომიტინგეებს ცეცხლსასროლი იარაღებით, ხიშტებითა თუ ბლაგვი საგნებით.ერთ-ერთი მოკლული 16 წლის თენგიზ შანიძე გახლდათ. რამდენიმე წლის წინ, მისი ძმა, ჯემალ შანიძე პრესასთან საუბრისას იხსენებდა:„მე ერთ სკოლაში ვსწავლობდი, ჩემი ძმა – სხვაში. ის თავის მეგობრებთან ერთად დილიდან იქ იყო. მე რომ მივედი, უკვე ზღვა ხალხი იყო. მალე გავიგე, რომ ჩემი ძმა მოკლეს. უშიშროების კომიტეტმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ჩემი ძმისა და სხვა დახოცილთა დასაფლავებას შეუმჩნევლად ჩაევლო. თვითონ გამოასვენეს, თვითონ გათხარეს საფლავი… ჩვენთვის არავის არაფერი უკითხავს. კაციშვილის ჭაჭანება არ იყო ვაკის სასაფლაოზე. საყელოაწეული, გრძელლაბადიანი „თანამშრომლები“ იდგნენ სასაფლაოზე, ალაგ-ალაგ“.

ისტორიები • 1741038142

„კაციშვილის ჭაჭანება არ იყო ვაკის სასაფლაოზე...“ - ვინ იყო 16 წლის ბიჭი, რომელიც თბილისში საიდუმლოდ დაკრძალეს

1953 წელს, სტალინის სიკვდილის შემდეგ, ხელისუფლებაში მოსულმა ნიკიტა ხრუშჩოვმა ლავრენტი ბერია ჩამოიცილა.ეს ის პერიოდია, როცა სკოლის მოსწავლეებმა, 14-15 წლის ბიჭებმა: ზვიად გამსახურდიამ, ანატოლი მიქაძემ და სხვებმა არალეგალური ჯგუფი ჩამოაყალიბეს. მათ შეუერთდნენ თამაზ გუნჯუა და ვლადიმერ სიხარულიძეც.1956 წელს საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის მეოცე ყრილობაზე, კომუნისტური პარტიის გენერალურმა მდივნმა, ნიკიტა ხრუშჩოვმა გააკეთა მოხსენება პიროვნების (სტალინის) კულტის შესახებ. ყრილობაზე გამომსვლელებმა, რომლებიც სტალინის ყველა სიტყვასა და ნამოქმედარს გენიალურს უწოდებდნენ, დაგმეს სტალინის პიროვნების კულტი და საზოგადოების, ე.წ. „დემოკრატიული განვითარების კურსი“ აიღეს.სტალინის კულტის კრიტიკამ დიდი მასშტაბები მიიღო. აქცენტი კეთდებოდა მის ქართველობაზე, თუმცა საყოველთაოდ ცნობილი იყო, რომ რეპრესიებისგან საქართველო სხვა რესპუბლიკებზე ნაკლებად არ დაზარალებულა.ნიკიტა ხრუშჩოვის მოხსენებამ პიროვნების კულტის შესახებ, საბჭოთა კავშირის მილიონობით მოქალაქე შეაშფოთა. განსაკუთრებული რეაქცია ხრუშჩოვის გამოსვლას საქართველოში მოჰყვა. ქართველებმა მისი „საპროგრამო სიტყვა“ ქართველი ერის შეურაცხყოფად აღიქვეს, რასაც თბილისსა და სხვა ქალაქებში დემონსტრაციები მოჰყვა. 1956 წლის 3 მარტიდან საპროტესტო აქციები დაიწყო თბილისში. ქართველმა სტუდენტებმა თბილისის ქუჩებში სტალინის პორტრეტებით მოაწყვეს მსვლელობა. 7 მარტს დემონსტრანტებს მოსწავლეებიც შეუერთდნენ. საპროტესტო გამოსვლებში მონაწილეთა რაოდენობამ რამდენიმე ათასს გადააჭარბა. დემონსტრანტებს ინტელიგენციის ნაწილი და მასში მონაწილე ახალგაზრდების მშობლებიც შეუერთდნენ. 8 მარტს კი დემონსტრანტებს მხარდაჭერა თბილისის სხვადასხვა ქარხნისა და ფაბრიკის მუშებმაც გამოუცხადეს.დემონსტრანტების მოთხოვნები უფრო და უფრო პოლიტიზებული ხდებოდა. გაჩნდა საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნაც. საბჭოთა ხელისუფლებისათვის პროტესტი და დემონსტრანტების მოთხოვნები მიუღებელი იყო. აშკარა ხდებოდა, რომ დემონსტრანტები მოწოდებების საფუძველზე არ დაიშლებოდნენ. საბჭოთა ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება დემონსტრანტების წინააღმდეგ ძალის გამოყენების შესახებ.9 მარტს ღამით, საბჭოთა არმიის ნაწილებმა არაადამიანური სისასტიკით მიიტანეს იერიში მომიტინგეებზე, მოკლეს 150-ზე მეტი ახალგაზრდა და დაასახიჩრეს კიდევ უფრო მეტი… დაღუპულთა ზუსტი რიცხვი დღემდე უცნობია. სხვადასხვა წყაროს ინფორმაციით, დაღუპულთა რაოდენობა 100-დან 1000 ადამიანამდე მერყეობს.ყველაზე ახალგაზრდა მსხვერპლი იყო 15 წლის ვარლამ ალავიძე. დაღუპულთა შორის უმეტესობა სკოლის მოსწავლე და სტუდენტი იყო.ხელისუფლება კარგა ხანს ცდილობდა ამ ფაქტის მიჩქმალვას, გასაიდუმლოებული იყო გარდაცვალებულთა სახელები და გვარები, ბევრი მათგანი დღემდეც უცნობია. ტრაგედიიდან მხოლოდ მეხუთე დღეს, 14 მარტს დაიწყო ხელისუფლებამ გარდაცვლილთა ცხედრების „გაცემა“.ოფიციალური მონაცემებით, გარდაცვლილთა რაოდენობა 21 იყო. საბჭოთა ხელისუფლება ყველანაირად ცდილობდა, მიტინგზე დახოცილი ახალგაზრდების რიცხვი არ გახმაურებულიყო. ჭირისუფლებს სწორედ ამ მიზნით არ მისცეს უფლება, წესისამებრ დაეტირათ და დაემარხათ მიცვალებულები. დაკრძალვას უშიშროების 4-5 მეთვალყურის თანხლებით, მხოლოდ ოჯახის წევრები ესწრებოდნენ. ნათესავების დასწრება აკრძალული იყო. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივში 1956 წლის 9 მარტის მოვლენებთან დაკავშირებით საინტერესო საქმეები ინახება, რომლებიც გვამცნობს, რა ხდებოდა იმ ღამეს თბილისში, როგორ უსწორდებოდნენ მომიტინგეებს ცეცხლსასროლი იარაღებით, ხიშტებითა თუ ბლაგვი საგნებით.ერთ-ერთი მოკლული 16 წლის თენგიზ შანიძე გახლდათ. რამდენიმე წლის წინ, მისი ძმა, ჯემალ შანიძე პრესასთან საუბრისას იხსენებდა:„მე ერთ სკოლაში ვსწავლობდი, ჩემი ძმა – სხვაში. ის თავის მეგობრებთან ერთად დილიდან იქ იყო. მე რომ მივედი, უკვე ზღვა ხალხი იყო. მალე გავიგე, რომ ჩემი ძმა მოკლეს. უშიშროების კომიტეტმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ჩემი ძმისა და სხვა დახოცილთა დასაფლავებას შეუმჩნევლად ჩაევლო. თვითონ გამოასვენეს, თვითონ გათხარეს საფლავი… ჩვენთვის არავის არაფერი უკითხავს. კაციშვილის ჭაჭანება არ იყო ვაკის სასაფლაოზე. საყელოაწეული, გრძელლაბადიანი „თანამშრომლები“ იდგნენ სასაფლაოზე, ალაგ-ალაგ“... განაგრძეთ კითხვა

საზოგადოება • 1740225035

თავდაცვის ძალების წარმომადგენლებმა არჩილ ტატუნაშვილის ხსოვნას პატივი მიაგეს

არჩილ ტატუნაშვილის მკვლელობიდან შვიდი წელი გავიდა. მუხათგვერდის ძმათა სასაფლაოზე არჩილ ტატუნაშვილის ხსოვნის პატივსაცემად თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე, გენერალური შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი ჯონი ტატუნაშვილი, გენერალური შტაბის მთავარი სერჟანტი, მთავარი სერჟანტი კობა ოშხერელი, პირველი ბრიგადის მე-12 ბატალიონის სამხედროები და ოჯახის წევრები შეიკრიბნენ.მათ არჩილ ტატუნაშვილის საფლავი ყვავილებით შეამკეს. მუხათგვერდიდან სამხედრო მოსამსახურეებმა წილკნის დევნილთა დასახლებაში გადაინაცვლეს და არჩილ ტატუნაშვილის სახელობის მემორიალი ყვავილებით შეამკეს.7 წლის წინ, 22 თებერვალს არჩილ ტატუნაშვილი საოკუპაციო რეჟიმის წარმომადგენლებმა ახალგორში უკანონოდ დააკავეს. 23 თებერვალს კი ცნობილი გახდა, რომ არჩილ ტატუნაშვილი მოკლეს. სამხედროს ცხედარი ქართული მხარის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მოგვიანებით გადმოასვენეს და მუხათგვერდის ძმათა სასაფლაოზე სამხედრო პატივით დაკრძალეს.

კულტურა • 1740072946

"მას შემდეგ ჩვენი გზები არ გადაკვეთილა. მე 20 კილოზე მეტი დავიკელი. გადაღების დაწყებისთანავე მივხვდი, რომ..." - იმედა კახიანი ბერტა ხაფავას ემშვიდობება

ბერტა ხაფავა ვერის სასაფლაოზე დაკრძალეს. არტისტი უკანასკნელ გზაზე წმინდა პანტელეიმონის სახელობის ტაძრიდან გააცილეს. ბოლო წლებში თითქოს აღსასრულის მოახლოებას გრძნობდა. განწყობა ჰქონდა ამგვარი. არადა, 84 წლის ჯერ არ იყო. "ახლა აღარც კინო მინდა, აღარც - თეატრი. არაფერი აღარ მინდა. დავბერდი, აღარ შემიძლია. პატარა კი არ ვარ? ვერ ვარ კარგად, სიბერე მომერია. ვეჭიდავები, მაგრამ არ გამომდის..." - უთხრა ერთ-ერთ უკანასკნელ ინტერვიუში "პრაიმტაიმს".კოლეგებს მასთან ერთად თამაში უყვარდათ, ღირსეულ პარტნიორად თვლიდნენ. ელდარ შენგელაიამ 1977 წელს "სამანიშვილის დედინაცვალში" ბერტა ხაფავასა და იმედა კახიანს ცოლ-ქმრის როლი მისცა. პლატონისა და მელანოს როლის გარდა, მსახიობებს, შემოქმედებითი კვეთა აღარსად ჰქონიათ.გარდაცვლილ კოლეგას "პრაიმტაიმთან" იმედა კახიანი იხსენებს.იმედა კახიანი: ბერტას "სამანიშვილის დედინაცვლის" გადასაღებ მოედანზე შევხვდი პირველად და მას შემდეგ ჩვენი გზები არც არსად გადაკვეთილა. გადასარევი პარტნიორი იყო და ამას გადაღების დაწყებისთანავე მივხვდი. პროფესიონალი არტისტი გახლდათ. კინოში პარტნიორებს შორის გაგება თუ არ არის, არც მსახიობის ოსტატობა გიშველის, არც სხვა არაფერი. ბერტა ისეთი ქალი იყო, რომელსაც მეგობრულ განწყობასთან ერთად, სიკეთე მოჰქონდა. კეთილშობილი ადამიანი იყო. ის ყოველთვის ასეთად დამამახსოვრდება. კინოს რეჟისორი აკეთებს და ისაა გადამწყვეტი. როცა ხედავ, რომ რეჟისორს შენი სჯერა, მერე ასეთი გადასარევი პარტნიორები გყავს, იმედიანად ხარ, რომ უსათუოდ გამოვა ნამუშევარი. ელდარს უნდა ენდო, კინოს დიდი ოსტატია. ღვთის წყალობით ფილმიც ნორმალური გამოვიდა. ჩემო ძვირფასო, პლატონ სამანიშვილის როლზე თუ დამიძახებდნენ, ვერც ვიფიქრებდი. იმ პერიოდში გასუქებული ვიყავი. ვიქნებოდი ასე 120 კილომდე. ერთხელ, სტუმრად მოსულმა ელდარმა პლატონის როლი რომ შემომთავაზა, მემასხრები თუ მართლა მეუბნები-მეთქი? - ვკითხე. რატომ გემასხრებიო? აბა, ასე დამრგვალებული და გასუქებული პლატონი შეიძლება-მეთქი? იმ დროს კოტე მარჯანიშვილის გადაღებული ვერსია მქონდა ნანახი, თან უკვე ყველა თეატრში იყო დადგმული "სამანიშვილის დედინაცვალი", რუსთაველში ხომ სულ ანშლაგებით მიმდინარეობდა. ასე რომ, ამგვარ კლასიკასთან შეჭიდება რთული იყო.მოკლედ, ელდარი მაინც შემიჩნდა, სასინჯ გადაღებაზე მიდიო. გავიარე სინჯები, რაღაც სცენა გადავიღეთ. რამდენიმე დღეში მოდის და მეუბნება, სამხატვრო საბჭოს ვაჩვენე და თქვეს, ამ როლზე იმედა კარგი იქნება, წონაში თუ დაიკლებსო. დავიკლებ, მაგრამ ოც დღეში ასე საგრძნობლად როგორ დავიკლო-მეთქი? კოსმონავტების დიეტა მომიტანა. ჩემთვის კი კარგი იყო, 20 კილოზე მეტი დავიკელი, მაგრამ ოჯახს მივაყენე დიდი ზარალი. დელიკატესებს ვჭამდი, თევზეულს, ბოსტნეულს, მწვანილს და თანაც ძალიან ცოტას, უპუროდ. უცებ ბევრი დავიკელი, მაგრამ საშინელება ის იყო, რომ ფილმის გადაღების დროს (ჭიათურა, საჩხერე, ზესტაფონი), მთელი ერთი წელი, იმერლები თავისი სუფრებით წარმოიდგინეთ და მე დიეტაზე! იმ ერთი წლის მანძილზე, ერთი ნაჭერი ხაჭაპური არ მიჭამია და ერთი ჭიქა ღვინო არ დამილევია.ჩემზე მეტად ჩემი ცხენი მეცოდებოდა. გამხდარი იყო რომ იყიდეს და მოიყვანეს, მაგრამ კიდე უფრო გახდომა მოინდომეს და აშიმშილებდნენ, ღამით ცივ წყალში აყენებდნენ. იმაზე შეჯდომა საცოდაობა იყო. ასეთ დღეში ვიყავით ორივე...