1750771278

მეცნიერებმა სიცოცხლის გასახანგრძლივებლად საუკეთესო პრეპარატი გამოავლინეს

 ადამიანები საუკუნეების განმავლობაში სიცოცხლის გახანგრძლივების გზების პოვნას ვცდილობთ. ალქიმიკოსებმა ფილოსოფიური ქვა ჯერ ვერ იპოვეს, მაგრამ მეცნიერებმა არაერთხელ გვაჩვენეს, რომ უფრო ხანგრძლივი ცხოვრება ნაკლები ჭამის მეშვეობითაა შესაძლებელი. მეცნიერებს აინტერესებთ, არსებობს თუ არა რაიმე სხვა გზა სიცოცხლის გასახანგრძლივებლად ისე, რომ საკვებზე უარი არ ვთქვათ.არსებობს ისეთი ნაერთები, რომლებსაც ბიოლოგიურად დიეტის ეფექტი აქვს. ასეთ მედიკამენტებს შორის ყველაზე პოპულარული რაპამიცინი და მეტფორმინია. ახალი კვლევით მეცნიერებმა აჩვენეს, რომ რაპამიცინი თითქმის ისეთივე წარმატებით ახანგრძლივებს სიცოცხლეს, როგორც ნაკლები ჭამა. მეტფორმინს კი მსგავსი ეფექტი არ აქვს.წარსულში ერთ-ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ ლაბორატორიული ვირთხები, რომლებიც ნაკლებს ჭამდნენ, ბევრად დიდხანს ცოცხლობდნენ, ვიდრე მათი მეწყვილეები, რომლებსაც სრულად კვებავდნენ. მას შემდეგ კვების შეზღუდვა სიცოცხლის გახანგრძლივების ოქროს სტანდარტად მიიჩნევა. ბევრისთვის დიეტის მუდმივად დაცვა რთული და არასასიამოვნოა. ხშირად შესაძლოა, ჯანმრთელობისთვის საზიანოც კი გახდეს. სწორედ ამიტომ მეცნიერებს სურდათ, გაეგოთ, იქნებოდა თუ არა დიეტის იმმიტირებელი მედიკამენტები სარგებლიანი.რაპამიცინი პირველად 1970-იან წლებში აღდგომის კუნძულზე ნიადაგში მცხოვრებ ბაქტერიებში აღმოაჩინეს. დღეს მედიცინაში მას ორგანოების გადანერგვისას იმუნური სისტემის დასათრგუნად იყენებენ. ის უჯრედებში არსებულ მოლეკულურ სიგნალს ააქტიურებს, რომელიც ამბობს, რომ საკვები საკმარისია.მეტფორმინი კი ისეთი ნივთიერების ნაერთია, რომელიც ფრანგულ იასამანში გვხვდება. ის შაქრიანი დიაბეტის დროს სისხლში შაქრის კონტროლისთვის გამოიყენება. ისევე, როგორც რაპამიცინი, ეს მედიკამენტიც ადამიანს ეხმარება, თავი ენერგიულად და დანაყრებულად იგრძნოს. ვარაუდობდნენ, რომ პრეპარატის ეს მახასიათებლები ჭამის მოთხოვნილებას დააქვეითებს.ამის დასადგენად, მათ უამრავი კვლევის შედეგები გააერთიანეს და საერთო ტენდენციების დანახვას შეეცადნენ. ათასობით სამეცნიერო ნაშრომის ანალიზის შედეგად საბოლოოდ 167 კვლევა შეარჩიეს. მათში რვა სახეობის შესახებ, თევზებიდან მაიმუნებამდე, სიცოცხლის ხანგრძლივობასა და მეთოდებზე ინფორმაცია იყო მოცემული.შემდეგ მათ სიცოცხლის გახანგრძლივების სამი სტრატეგია შეადარეს: ნაკლები ჭამა, რაპამიცინისა და მეტფორმინის მიღება. აღმოჩნდა, რომ ყველა ცხოველში სიცოცხლის გახანგრძლივების საუკეთესო გზა ნაკლები ჭამაა, შემდეგ არის რაპამიცინი. მეტფორმინის შემთხვევაში კი პირიქით, სარგებელი საერთოდ არ ჩანდა. სიცოცხლის გახანგრძლივების ეფექტი, რაც ნაკლებ ჭამას ახლავს, ორივე სქესში თანაბრად ვლინდებოდა. შედეგი ერთნაირი იყო იმ შემთხვევაშიც, თუ ადამიანი მცირე ულუფებით ყოველდღე ჭამდა და მაშინაც, როცა პერიოდულად შიმშილობდა. ეს რაპამიცინს ერთ-ერთ ყველაზე პერსპექტიულ გზად აქცევს. დაბერება, შესაძლოა, დაავადებად არ ითვლებოდეს, მაგრამ ის არის ისეთი ავადმყოფობების რისკფაქტორი, როგორიცაა კიბო ან დემენცია. თუ ამ ფუნდამენტური პროცესის შენელებას შეძლებენ, ადამიანები არა მხოლოდ დიდხანს სიცოცხლეს, არამედ ხარისხიანად ცხოვრებასაც შევძლებთ. ასევე შემცირდება ჯანდაცვის ხარჯები.მიუხედავად ამისა, რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორი გასათვალისწინებელია. პირველ რიგში, ცდებში მიღებული შედეგები მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა. ზოგჯერ ნაკლები ჭამა ან რაპამიცინის მიღება სიცოცხლის ხანგრძლივობას ამცირებდა კიდეც. ასევე ცდების უმეტესობა ვირთხებზე ჩაატარეს. მართალია, ბევრი საერთო გენი გვაქვს, თუმცა შედეგები შეიძლება, ჩვენს შემთხვევაში განსხვავებული იყოს.რაპამიცინს შეიძლება, გვერდითი ეფექტებიც ახლდეს. მათ შორის, იმუნიტეტისა და რეპროდუქციული ფუნქციის დაქვეითება. ახლა მეცნიერები რაპამიცინის უფრო დაბალი დოზების შედეგებს სწავლობენ, რათა დაადგინონ, შესაძლებელი იქნება თუ არა მისით სარგებლობა გვერდითი ეფექტების გარეშე.მიმდინარე კვლევაში, რომელშიც ადამიანები მონაწილეობდნენ, დადებითი შედეგები ჩანს. რაპამიცინის დაბალი დონის მიღებას ჯანმრთელობაზე კარგი გავლენა ჰქონდა. რაც შეეხება მეტფორმინს, მასთან დაკავშირებით ადამიანის კვლევა ჯერ არ მიმდინარეობს. მისი შედეგები, დიდი ალბათობით, რამდენიმე წელში გახდება ცნობილი.

1750695450

ამცირებს თუ არა ChatGPT ტვინის შესაძლებლობებს - კვლევა

კოგნიტიური დავალებების მუდმივად ხელოვნური ინტელექტისთვის გადაბარებამ, შესაძლოა, ჩვენს ტვინზე უარყოფითი გავლენა იქონიოს. ახალი კვლევის თანახმად, ChatGPT-ის დახმარებით ესეების წერა ტვინის ნერვულ აქტივობასა და მის სიცოცხლისუნარიანობას ამცირებს. გარდა ამისა, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ხელოვნური ინტელექტის მიერ შესრულებული დავალება მეხსიერებაში დაგრჩეთ, თავად ტექსტი კი, დიდი ალბათობით, ზედაპირული, შთაგონებას მოკლებული და, კვლევის ერთ-ერთი მონაწილის სიტყვებით, "უსულო" იქნება.მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის (MIT) მეცნიერებმა გამოაქვეყნეს ნაშრომი, რომელშიც სწორედ ისაა განხილული, თუ როგორ მოქმედებს დიდი ენობრივი მოდელები ტვინსა და მეხსიერებაზე.კვლევაში 18-დან 39 წლამდე ასაკის კოლეჯის სტუდენტები და კურსდამთავრებულები მონაწილეობდნენ, სულ 54 ადამიანი. მათ სთხოვეს, დაეწერათ SAT-ის სტილის რამდენიმე ესე, რომლებიც რთულ საკითხებს ეხებოდა. დავალება მოიცავდა ისეთ ფილოსოფიურ თავსატეხებს, როგორებიცაა: "რამდენად შესაძლებელია სრულყოფილი საზოგადოების ჩამოყალიბება, ან, საერთოდ, სასურველია თუ არა?" და "უნდა ჰქონდეთ უფრო შეძლებულ ადამიანებს სხვების დახმარების მეტი მორალური პასუხისმგებლობა?". მონაწილეები სამ ჯგუფად დაიყვნენ: პირველს ChatGPT-ის გამოყენების უფლება ჰქონდა, მეორეს Google-ის საძიებო სისტემის, ხოლო მესამე ჯგუფი სრულად დამოუკიდებლად მუშაობდა. სანამ მონაწილეები ესეებს წერდნენ, მკვლევრები EEG სენსორებით ტვინის 32 რეგიონში ნერვულ აქტივობას აკვირდებოდნენ.წერა სამ სესიად მიმდინარეობდა და სულ რამდენიმე თვეს მოიცავდა. თითოეული ჯგუფი მუდმივად მათთვის მინიჭებულ მეთოდს ეყრდნობოდა. სიტუაცია მხოლოდ მეოთხე სესიაზე შეიცვალა — ვინც ChatGPT-ს იყენებდა, ახლა ციფრული დახმარების გარეშე უნდა ემუშავათ, ხოლო დამოუკიდებლად მომუშავე ჯგუფს ChatGPT-ზე წვდომის უფლება მიეცა.აშკარა გახდა, რომ წერის სხვადასხვა მეთოდი მნიშვნელოვნად განსხვავებულ ნერვულ აქტივობებთან იყო დაკავშირებული. ChatGPT-ის მომხმარებლებმა ყველაზე დაბალი ტვინის ჩართულობა აჩვენეს. ზოგიერთი მონაცემის მიხედვით, ამ ჯგუფში, დამოუკიდებლად მომუშავე მონაწილეებთან შედარებით, ტვინის აქტივობა 55%-ით ნაკლები იყო.თავიდანვე ხელოვნურ ინტელექტზე მინდობილ ადამიანებს არ შეეძლოთ ინფორმაციის გახსენება ან ციტატების მოყვანა იმ ესეებიდან, რომლებიც მათ სულ რამდენიმე წუთის წინ დაწერეს. თითქოს, ინფორმაცია მათ ტვინში მხოლოდ ზედაპირულად აღწევდა და იმდენად პასიურად მუშავდებოდა, რომ მის შესანარჩუნებლად საკმარისად ღრმად ვერ "რეგისტრირდებოდა".ამასობაში მხოლოდ თავიანთი ტვინის გამოყენებით მომუშავე ჯგუფმა ყველაზე ძლიერი და ფართოდ გავრცელებული ტვინის აქტივობა აჩვენა. საძიებო სისტემის ჯგუფმა ჩართულობის ზომიერი, "შუალედური" დონე გამოავლინა.როგორც ჩანს, ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებამ ადამიანების ტვინზე ხანგრძლივი გავლენა იქონია. იმ შემთხვევებში, როდესაც ChatGPT-ის მომხმარებლებს AI-ის გარეშე მოუწიათ დავალების შესრულება, მათ მაინც "ნაკლებად კოორდინირებული ნერვული ძალისხმევა" აღენიშნებოდათ. გარდა ამისა, ისინი უფრო ხშირად იყენებდნენ იმ ლექსიკას, რომელიც ჩვეულებრივ AI-თვისაა დამახასიათებელი. მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ ეს ტენდენცია იმ ცნებასთან ასოცირდება, რომელსაც კოგნიტიურ სესხს უწოდებენ. „იმ შემთხვევებში, როდესაც ინდივიდები თემას კრიტიკულად არ უყურებენ, მათი ნაწერები უმეტესად მიკერძოებული და ზედაპირულია. ეს ასახავს კოგნიტიური სესხის მდგომარეობას, რომლის დროსაც ChatGPT-ის მსგავს გარე სისტემებზე განმეორებითი დაყრდნობა დამოუკიდებელი აზროვნებისთვის საჭირო ძალისხმევის კოგნიტიურ პროცესებს ცვლის", – ვარაუდობენ მკვლევრები.

1750685880

აღმოაჩინეს ზღვის ობობების ახალი სახეობები, რომლებიც სხეულზე მეთანის მჭამელ ბაქტერიებს ზრდიან

აღმოაჩინეს ღრმა ზღვის „ობობების“ სამი ახალი სახეობა, რომლებიც საკუთარ სხეულზე მეთანის მჭამელ ბაქტერიებს ზრდიან; ასეთი სახის სიმბიოზი მეცნიერებს ჯერ არსად უნახავთ.ჩვენი და ცხოველებისგან განსხვავებით, რომლებიც მზეზე დამოკიდებული კვების ჯაჭვით ვიკვებებით, ზღვის სიღრმეში ბინადარ არსებებს ენერგიის წყაროების ძებნაში კრეატიულობა მართებთ. ოკეანის წყალში გავლისას, მზის სინათლე იფანტება, შთაინთქმება და არასოდეს აღწევს 1000 მეტრზე დაბლა.მიუხედავად ამისა, იქ მაინც მრავალი არსება ბინადრობს, სადაც მზის სინათლე ვერასოდეს აღწევს.ზღვის ობობები წყლის ფეხსახსრიანები არიან; ბინადრობენ წყლის ამ წყვდიადში, მაგრამ მათმა სახელმა არ დაგაბნიოთ — სინამდვილეში ისინი ობობები არ არიან, არც არაქნიდები. მსგავსება მომდინარეობს მათი ციცქნა სხეულიდან, რომელსაც 4-6 წყვილი ფეხი აქვს.მათი სამი ახალი სახეობა აშშ-ის დასავლური კოლეჯის ჯგუფმა აღმოაჩინა ბიანკა დალ ბოს ხელმძღვანელობით; სამივე ეკუთვნის Sericosura-ს გვარს. ბინადრობენ იმ ადგილებში, სადაც ზღვის ფსკერიდან მეთანი ჟონავს.2021 და 2023 წლებში დისტანციურად მართვადმა აპარატებმა ზღვის ობობების ნიმუშები შეაგროვა მეთანის მჟონავ ორ ნაპრალთან, მათგან 25 მეტრის რადიუსში, სამხრეთ კალიფორნიის სანაპიროსთან — პალოს-ვერდესის ჩაღრმავებაში (ზღვის დონიდან 397 მეტრით დაბლა) და დელ-მარის ჩაღრმავებაში (ზღვის დონიდან 1018 მეტრით დაბლა), ასვე ალასკაში, სანაკის ჩაღრმავებაში, 2020 მეტრზე წყალქვეშ.სამივე სახეობას ეგზოჩონჩხზე მკვრივად ჰქონდა სამი სახის ბაქტერიების წყებები — მეცნიერებისთვის ცნობილია, რომ ეს ბაქტერიები მეთანსა და მეთანოლს ნახშირბადად და ენერგიად გარდაქმნიან. ამ აღმოჩენამ შეიძლება ახსნას, რატომ არასოდეს გამოდიან ზღვის ობობები მეთანის მჟონავი ნაპრალებიდან. საკვების მხრივ, ისინი ბაქტერიებზე არიან დამოკიდებული.ლაბორატორიულმა ექსპერიმენტებმა მკვლევართა ეჭვები დაადასტურა. მას შემდეგ, რაც ზღვის ობობები მეთანისა და ნახშირბადის სხვადასხვა იზოტოპებით მონიშნეს, შემდეგ კი ობობები ამ აირების ზემოქმედების ქვეშ მოაქციეს, მკვლევრებმა თვალი მიადევნეს თითოეული იზოტოპის გავლას ამ მიკროსამყაროში.„ზღვის ობობებთან დაკავშირებული თითქმის ყველა ბაქტერიული უჯრედი ნახშირბადს იღებს მეთანის ან მეთანოლისგან, მაგრამ არა ნახშირორჟანგს. ხუთ დღეში, ზღვის ობობების მომნელებელმა ქსოვილებმა ასევე აჩვენეს ნახშირბადის იზოტოპის მნიშვნელოვანი ჩართულობა — ფენომენი, რომელიც შეიძლება ხდებოდეს მხოლოდ მეთანის მჟანგავი ბაქტერიის მიერ მოხმარების მეშვეობით“, — წერენ მკვლევრები.მეთანზე დამოკიდებული ტბის ეკოსისტემის ბინადარი ცხოველებისგან განსხვავებით, ზღვის ობობები მეთანოფილურ ბაქტერიებს პირდაპირ საკუთარ სხეულზე ზრდიან.ბაქტერიების ამ განსაკუთრებულ ჯგუფთან ასეთივე მიდგომა აქვთ ჩამოყალიბებული მეთანის მჟონავი ნაპრალების ბინადარ სხვა არსებებსაც. ზღვის ღრუბლები, საბელიდი ჭიები და წვერიანი ჭიები (სბიოგლინიდები) პირველად სიმბიოზში არიან მათ ერთ ტიპთან; წვერიან ჭიებსა და მიდიებს მეორეული სიმბიოზი აქვთ სხვა ტიპთან; ჰიდროთერმული ღრმულების კიბორჩხალების ეგზოჩონჩხზე კი ბინადრობს მესამე ტიპის ბაქტერია.„თუმცა, ამ დრომდე, არცერთ სხვა ცხოველზე არ გვინახავს სამივე სახის ბაქტერია ერთად“, — წერენ მკვლევრები.მიუხედავად იმ დიდი მანძილისა, რაც ალასკისა და სამხრეთკალიფორნიულ ნაპრალებს შორისაა, ზღვის ობობების ბაქტერიული „ბაღები“ ორივეგან ფუნქციურად იდენტური იყო.მკვლევართა ვარაუდით, ბაქტერიები თაობიდან თაობას გადაეცემა. მამრი ზღვის ობობები 20 დღის განმავლობაში ატარებენ კვერცხების ჩანთებს და ნაშიერებს ჩეკენ; მეთანის მოყვარული ბაქტერიები ამ კვერცხებზეც კი უკვე ბინადრობენ. როდესაც ნაშიერი იჩეკება, ბაქტერიები მათ დაუყოვნებლივ აწვდიან საკვებს.დელ-მარის ჩაღრმავების ნიმუშების ნახევარი მამრი იყო და ყველა მათგანი ატარებდა კვერცხებს, რაც ნაყოფიერების უპრეცედენტო დონეა. ეს კი შეიძლება იმის ნიშანი იყოს, რომ მეთანის მჭამელი ბაქტერიების ფერმა შედეგს ნამდვილად იძლევა.საოცარია, გადარჩენის რამდენი სტრატეგია იმალება დედამიწაზე, ოკეანეების წყვდიადშიც კი.კვლევა ჟურნალ PNAS-ში გამოქვეყნდა.მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

1750660687

ვერა რუბინის ობსერვატორიამ პირველი ფოტოები გამოაქვეყნა

ჩილეში მდებარე ახალმა ობსერვატორიამ თავისი პირველი სურათები გამოაქვეყნა. ვერა სი რუბინის ობსერვატორიაში მსოფლიოს ყველაზე ძლიერი ციფრული კამერა მუშაობს, რომლის მეშვეობითაც მეცნიერები სამყაროს შესახებ ჩვენი წარმოდგენის შეცვლას აპირებენ.ტელესკოპს უპრეცედენტო შესაძლებლობები აქვს - შეიხედოს სამყაროს ბნელ სიღრმეებში და აღმოაჩინოს ყველაზე მცირე ობიექტებიც კი, მაგალითად ასტეროიდები.ობსერვატორიის ერთ ფოტოზე ფერადი გაზისა და მტვრის ვრცელი ღრუბლები ტრიალებს ვარსკვლავების წარმოქმნის რეგიონში, რომელიც დედამიწიდან 9 000 სინათლის წლით არის დაშორებული, მეორეზე კი გალაქტიკები და მილიონობით ვარსკვლავია აღბეჭდილი.სპეციალისტები გეგმავენ, რომ ობსერვატორიის მეშვეობით აღმოაჩინონ ახალი ასტეროიდები, პლანეტები და უპასუხონ მნიშვნელოვან კითხვებს ბნელი მატერიის შესახებ - იდუმალი სუბსტანციის, რომელიც ჩვენი სამყაროს უდიდეს ნაწილს იკავებს. პროექტი სამხრეთ ნახევარსფეროს ცაზე დაკვირვებას 10 წლის განმავლობაში ითვალისწინებს

1750618247

"გაჟონილია 16 მილიარდი პაროლი..." - როგორ დავიცვათ ჩვენი პირადი მონაცემები

მკვლევრებმა დაადასტურეს ისტორიაში ყველაზე მასშტაბური მონაცემების გაჟონვა - გაჟონილია ვებ-გვერდებზე შესვლის თითქმის 16 მილიარდი მონაცემი, მათ შორის, პაროლები.წლის დასაწყისიდან მიმდინარე გამოძიების ფარგლებში, მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ ამ მასობრივი გაჟონვის უკან რამდენიმე ე. წ. ინფოსტილერი, ანუ მონაცემების მომპარავი პროგრამა დგას.აი, რა უნდა იცოდეთ და რა ნაბიჯები უნდა გადადგათ:პაროლების გატეხვა ხუმრობა არ არის, ის ანგარიშების გატეხვას იწვევს, რასაც თავისთავად მივყავართ ყველა იმ ინფორმაციის გაჟონვამდე, რაც თქვენთვის ძვირფასია ამ ტექნოლოგიურ სამყაროში. სწორედ ამიტომ ურჩევს გუგლი თავის მილიარდობით მომხმარებელს, რომ უფრო ძლიერი პაროლები დააყენონ. ამიტომ აფრთხილებს ფედერალური საგამოძიებო ბიურო ხალხს, რომ SMS შეტყობინებებით მიღებული ლინკები არ გახსნან. სწორედ ამიტომ იყიდება მილიონობით მოპარული პაროლი ინტერნეტის ბნელ, მალულ ქსელებში ყველასთვის, ვისაც მათ საყიდლად მინიმალური თანხის გადახდა შეუძლია. და სწორედ ამიტომაა ეს უკანასკნელი გაჟონვაც ამდენად შემაშფოთებელი.Cybernews-ის წარმომადგენელი ვილნიუს პეტკაუსკასის მკვლევრები ამ მონაცემების გაჟონვას წლის დასაწყისიდან იკვლევენ. ვილნიუსი ამბობს, რომ აღმოაჩინეს "30 მონაცემთა ბაზა, რომელთაგან თითოეული 10 მილიონიდან 3.5 მილიარდამდე გაჟონილ მონაცემს შეიცავს".16 მილიარდიანი გაჟონვა მოიცავს ანგარიშებში შესვლის მონაცემებს სოციალური მედიებიდან, VPN-დან, დეველოპერების პორტალებიდან და თითქმის ყველა წამყვანი პლატფორმიდან. თანაც, ყველა ეს მონაცემი სულ ახალთახალი გაჟონილია. მკვლევრები ამბობენ: "ეს მხოლოდ გაჟონვა კი არა, მასობრივი ზიანის მისაყენებლად გამზადებული ინსტრუქციაა".გაჟონილი მონაცემების უმრავლესობა სტრუქტურირებული იყო შემდეგნაირად: მოცემული იყო ბმულის ფორმატში, რომელსაც მოსდევდა შესასვლელი ინფორმაცია — მომხმარებლის სახელი და პაროლი. მკვლევრების თქმით ეს ინფორმაცია მათ მფლობელებს კარს უღებს ნებისმიერ ონლაინ სერვისზე — ეფლი, ფეისბუქი, გუგლი, ტელეგრამი და სხვადასხვა სამთავრობო სისტემებზე.ეს გაჟონვა კიდევ ერთხელ გვახსენებს, რამდენად მარტივია პირადი ინფორმაციის შემთხვევითი გამჟღავნება ინტერნეტში. შეიძლება ეს ციფრულ სამყაროში არსებული უზარმაზარი საფრთხის პირველი გამოვლინებაა. წარმოიდგინეთ, რამდენი გაჟონილი მონაცემი ინახება სადღაც დამალულ ქსელში და ელოდება, თუ როდის აღმოაჩენს ვინმე. თუ გაგვიმართლა, ეს ვინმე უსაფრთხოების მკვლევარი იქნება, რომელიც ამ ინფორმაციის გაჟოვნას მფლობელს შეატყობინებს.ხოლო თუ არ გაგვიმართლებს — ეს იქნება ბოროტი აქტორი, რომელიც მოპოვებულ ინფორმაციას ვინ იცის, რაში გამოიყენებს.სწორედ ამიტომ, დღეს, როგორც არასდროს, მნიშვნელოვანია, რომ მომხმარებლებმა პაროლების მენეჯმენტისა და დამალული ქსელების მონიტორინგის სისტემები გამოიყენონ. აქედან პირველი დაგეხმარებათ იმაში, რომ შექმნათ ძლიერი პაროლი, რომლის გატეხვაც ძალიან რთული იქნება. მეორე სისტემა კი მომხმარებლებს ატყობინებს თუ მათი პაროლები ონლაინ სამყაროში გაიჟონება, რაც მათ აძლევს საშუალებას, რომ დროულად მიიღონ საჭირო ზომები და გააახლონ თავიანთი ანგარიშების მონაცემები. დაცული სისტემის შექმნა სჭირდებათ ორგანიზაციებსაც, რომლებსაც თავიანთი თანამშრომლების მონაცემების დაცვა ევალებათ. მომხმარებლებმა სიფხიზლე და ყურადღება უნდა შეინარჩუნონ. აირჩიეთ ძლიერი და უნიკალური პაროლები და სადაც შესაძლებელია, ყველგან გამოიყენეთ მრავალნაბიჯიანი აუთენტიფიკაცია. შეცვალეთ თქვენი პაროლები, გამოიყენეთ პაროლების მენეჯერი და ბიომეტრიული ავტორიზაციის მეთოდები — თითის ანაბეჭდი, სახის ამოცნობა, დამატებითი პინკოდები.დროა, რომ ეს საკითხი და საფრთხე სერიოზულად აღვიქვათ. ნუ დაელოდებით იმას, როდის გამოჩნდება თქვენი პაროლი მორიგ გაჟონილ მონაცემთა ბაზაში — დღესვე იზრუნეთ თქვენს ციფრულ უსაფრთხოებაზე.

1750532608

ასტეროიდი, რომელიც დედამიწისთვის საფრთხედ ითვლებოდა, შესაძლოა მთვარეს შეეჯახოს - რა ზიანს მოუტანს ის დედამიწას

შესაძლოა, ასტეროიდი 2024 YR4, რომელსაც „ქალაქების მკვლელს“ უწოდებენ და რომელიც ადრე დედამიწისთვის პოტენციურ საფრთხედ ითვლებოდა, ჩვენს პლანეტას გვერდს აუვლის — თუმცა შეიძლება შეეჯახოს მთვარეს, რაც „პოტენციურ საფრთხეს“ ქმნის კოსმოსური თანამგზავრებისთვის. ამის შესახებ წერს The Independent.ასტეროიდის ტრაექტორიის გათვლებმა აჩვენა, რომ მისი მთვარესთან შეჯახების შანსი 2032 წლის დეკემბერში შეადგენს 4%-ს. ამ ციური სხეულის ზომა შეესაბამება მრავალსართულიან შენობას.დასავლეთ ონტარიოს უნივერსიტეტის ასტრონომების ახალმა კვლევამ დაადგინა, რომ შეჯახების შემთხვევაში აფეთქების ენერგია 6.5 მეგატონა ტროტილს გაუტოლდება. შედეგად, მთვარის ზედაპირზე წარმოიქმნება დაახლოებით 1 კმ დიამეტრის მქონე კრატერი.შედარებისთვის: 1945 წელს ჰიროსიმაზე ჩამოგდებული ატომური ბომბის ენერგია მხოლოდ 0.015 მეგატონა ტროტილს შეადგენდა — ეს ნიშნავს, რომ პოტენციური აფეთქება 433-ჯერ უფრო ძლიერი იქნება.

1750521594

დროა, პაროლები შეცვალოთ, ეს გაფრთხილება ეხება ყველა სოციალური ქსელის მომხმარებლებს - Cybernews

თითქმის ყველა პოპულარული სოციალური ქსელისა თუ პლატფორმის მონაცემთა ბაზა ჰაკერების მიერ არის მოპარული. ამის შესახებ ინფორმაციას Cybernews-ი ავრცელებს და წერს, რომ ეს ისტორიაში ერთ-ერთ უდიდესი კიბერთავდასხმაა.გამოცემის ცნობით, ჰაკერებმა მოიპარეს Apple-ის, Google-ის, Facebook-ის, Telegram-ის, GitHub-ისა და სხვა პლატფორმების მონაცემები, რის შედეგადაც მათთვის 16 მლრდ-ზე მეტი პაროლია ცნობილი. კერძოდ, მათი კონტროლის ქვეშაა სოციალური მედია არხები, VPN ლოგინები, კორპორატიული და დეველოპერული პლატფორმები და ა.შ.კომპანია Tom’s Guide-ი, ამ ინციდენტის შესახებ, ბლოგს აქვეყნებს და ადამიანებს ურჩევს რამდენიმე გზას, რომლებითაც თავის დაცვა შეუძლიათ. უმთავრესი ორი რჩევა ასეთია: 1) ორფაქტორიანი ავტორიზაციის გამოყენება; 2) პაროლის მენეჯერის გამოყენება.„შეცვალეთ პაროლები ახლავე—თუ პაროლი მტკიცედ იყო გამოყენებული სხვადასხვა სერვისზე, შეცვალეთ ყველგან.აირჩიეთ ავტენტიკატორი (Google Authenticator, Authy) SMS-ის ნაცვლად.გამოიყენეთ პაროლმენეჯერი (LastPass, 1Password, ბრაუზერის გამშვები), რათა თითოეული ანგარიშისთვის უნიკალურ პაროლს შექმნათ. გაითიშეთ უცნობი სავალიდებო სისტემები.იყავით ფრთხილად იდენტობის მყისიერი შეტყობინებების მიმართ“ - წერს კომპანია გაფრთხილებაში.

1750441696

ბრმა, უიშვიათესი ოქროსფერი თხუნელა 86 წლის შემდეგ პირველად დააფიქსირეს

მეცნიერები შიშობდნენ, რომ დე ვინტონის ოქროსფერი თხუნელა (Cryptochloris wintoni) თითქმის საუკუნის წინ გადაშენდა.თუმცა, მეგობარი ძაღლის დახმარებით, სამხრეთ აფრიკის დასავლეთ სანაპიროსთან, მეცნიერებმა ეს ცხოველი 1936 წლის შემდეგ პირველად ნახეს.„ჩემთვის ყველაზე ამაღელვებელი ის არის, რომ ის სულ იქ იყო, მაგრამ არავინ არაფერი იცოდა. ახლა, ბოლოსდაბოლოს ვიცით“, — ამბობს სამხრეთ აფრიკის გარემოს დაცვის დეპარტამენტის წარმომადგენელი ჟან პიერ რუ.ეს ბრმა არსებები ზედმეტად მოუხელთებელნი არიან, რადგან ცხოვრების უდიდეს ნაწილს მიწისქვეშ ატარებენ და თანაც, ქვიშაში ისე დაცურავენ, რომ კვალს თითქმის არ ტოვებენ.მათი ბეწვი სპეციალური ზეთების გამო ბზინავს, რომელიც ერთგვარი საპოხიც არის მიწისქვეშ, ათი სანტიმეტრის სიღრმეში გადაადგილებისათვის; ასე ინარჩუნებენ ისინი სიგრილესაც უდაბნოს ყველაზე ცხელ დღეებშიც კი.ქვიშაში გაყვანილი მათი სოროები გავლისთანავე იშლება და ზედაპირზე მხოლოდ უმცირესი კვალი რჩება.დე ვინტონის ოქროსფერი თხუნელები წყლის დასალევადაც არასოდეს არავის უნახავს. ზედაპირზე მხოლოდ ღამით ამოდიან, საკვების საძებნელად.ოქროსფერი თხუნელები სინამდვილეში თხუნელები კი არ არიან, არამედ ახლოს ენათესავებიან მილკბილებსა და ზღვის ძროხებს. სახელი ბრიტანელი ზოოლოგის, უილიამ ედუარდ დე ვინტონის პატივსაცემად უწოდეს.აქვთ უნიკალური ყურის ძვლები, რომლებიც მათ ქვიშაში სმენაში ეხმარება და აბალანსებს მხედველობის არქონას.ჭამენ ჭიებს, მწერებსა და ზოგჯერ პატარა ქვეწარმავლებს. დიდი წვლილი შეაქვთ ნიადაგის სიჯანსაღეში, რადგან აფხვიერებენ და ანოყიერებენ.ამ უიშვიათეს ცხოველს დიდ საფრთხეს უქმნის სამთო მოპოვებითი საქმიანობა, სოფლის მეურნეობა და საცხოვრებელი ზონების გაფართოება.წყარო

1750432058

ალცჰაიმერის მკურნალობაში გარღვევაა - მეცნიერების მოულოდნელი აღმოჩენა

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ ნაწლავის ბაქტერიების ერთ ტიპს აქვს სხვადასხვა ტიპის ცილებთან რეაქციის უნარი. ეს დემენციის ყველაზე გავრცელებული მიზეზის - ალცჰაიმერის დაავადების მკურნალობის ახალ პერსპექტივებს ხსნის, წერს Independent.ბაქტერია Helicobacter pylori ცნობილი იყო, როგორც კუჭის წყლულის ერთ-ერთი გამომწვევი მიზეზი. თუმცა, ახლა აღმოაჩინეს, რომ ის შესაძლოა ალცჰაიმერის დაავადების, დემენციის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმის წინააღმდეგ ბრძოლის ახალი სტრატეგიის საფუძველიც გახდეს.ალცჰაიმერის დაავადება ჯერ კიდევ ბოლომდე შესწავლილი არ არის. ცნობილია, რომ მას სხვადასხვა მიზეზი იწვევს, მათ შორის ტვინის უჯრედებში ცილის დაგროვება, რაც ნეირონებს შორის კავშირებს არღვევს. დაავადებას ძირითადად მკურნალობენ მედიკამენტებით, რომლებიც ხელს უწყობენ მკვდარი ცილის ნაწილობრივ მოცილებას. თუმცა, ეს მხოლოდ ადრეულ სტადიაზეა შესაძლებელი და არ უწყობს ხელს ნეირონული კავშირების აღდგენას. გარდა ამისა, პრეპარატებს აქვთ სერიოზული გვერდითი მოვლენები, მათ შორის სისხლდენა და ტვინის შეშუპების საფრთხე.ახალი კვლევა ადასტურებს, რომ ნაწლავის ბაქტერიიდან შესაძლებელია ისეთი ნივთიერებების გამოყოფა, რომლებიც ასევე ხელს უწყობენ ტვინის უჯრედებიდან ცილოვანი ფოლაქების მოცილებას. არსებული პრეპარატებისგან განსხვავებით, ბაქტერიაზე დაფუძნებული პრეპარატი მთლიანად შლის ცილებს.კაროლინსკას ინსტიტუტის ასოცირებული პროფესორი გეფეი ჩენი თავისი კვლევის ახსნისას ამბობს, რომ ამ აღმოჩენამ შესაძლოა ალცჰაიმერის მკურნალობის ახალი სტრატეგია შექმნას ტვინის უჯრედების სრული გაწმენდით და დაავადების ადრეულ სტადიაზე დაბლოკვით.უფრო მეტიც, მეცნიერები მზად არიან უფრო შორს წავიდნენ. ჯერჯერობით, ლაბორატორიულ პირობებში, ისინი სწავლობენ, თუ როგორ შეუძლიათ ბაქტერიულ ფრაგმენტებს პარკინსონის დაავადების და მე-2 ტიპის დიაბეტის მკურნალობაში დახმარება. ორივე ეს დაავადება დაკავშირებულია ტოქსიკური ცილოვანი ნაერთების დაგროვებასთან. კვლევის ავტორები დასძენენ, რომ ჯერ კიდევ დიდი გზაა გასავლელი, სანამ საკმარისი მონაცემები დაგროვდება დაავადებების მკურნალობის რეალურ ექსპერიმენტებზე გადასასვლელად. თუმცა, ისინი ხაზს უსვამენ, რომ Helicobacter pylori-ის უნარს უზარმაზარი თერაპიული პოტენციალი აქვს.

1750348459

უნიკალური კვლევა: ადამიანების სუნთქვის რიტმით იდენტიფიცირება თითქმის 100%-იანი სიზუსტითაა შესაძლებელი

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ადამიანის სუნთქვის რიტმი იმდენად უნიკალურია, რომ მისი გამოყენებით ადამიანის იდენტიფიცირება 97%-იანი სიზუსტით შეიძლება.შესაბამისი კვლევა ისრაელის ვეიცმანის ინსტიტუტის მეცნიერებმა ჩაატარეს. მათ წინაშე იდგა მთავარი კითხვა - თუ ყოველი ადამიანის ტვინი უნიკალურია, აისახება თუ არა ეს სუნთქვის თავისებურებებზე? პასუხის გასაცემად მეცნიერებმა შექმნეს პორტატიული მოწყობილობა - ინსტრუმენტი, რომელიც უწყვეტ რეჟიმში აკვირდებოდა ცხვირში ჰაერის ნაკადების მოძრაობას.ეს მოწყობილობა 100-მა ჯანმრთელმა ახალგაზრდამ ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოიყენა.მოწყობილობიდან მიღებული მონაცემების ანალიზის შედეგად, მეცნიერებმა დაასკვნეს, რომ ადამიანების გარჩევა სუნთქვის რიტმის მიხედვით შესაძლებელია თითქმის 100%-იანი სიზუსტით. კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ სუნთქვის განსხვავებული პათერნები დაკავშირებულია ძილისა და გაღვიძების ციკლებთან, დეპრესიის სიმპტომებთან და სხეულის მასის ინდექსთან.„ინტუიციურად გვგონია, რომ დეპრესიის ან შფოთვის დონე განსაზღვრავს, როგორ ვსუნთქავთ. მაგრამ ყველაფერი შეიძლება პირიქით იყოს - იქნებ სწორედ სუნთქვა იწვევს შფოთვას ან დეპრესიას? თუ ასეა, მაშინ შეგვეძლო სუნთქვის შეცვლით ამ მდგომარეობების მართვა“, - აღნიშნავს კვლევის თანაავტორი, ნოამ სობელი.

1750339260

აშშ-ში აივ-ინფექციისგან დაცვის ახალი ინექცია დაამტკიცეს

აშშ-ის სურსათისა და მედიკამენტების ადმინისტრაციამ (FDA) გამოყენებისთვის დაამტკიცა აივ-ინფექციის პრევენციის ინიექცია; პრეპარატი წელიწადში ორჯერ კეთდება და კომპანია Gilead Sciences-ის მიერ არის წარმოებული. ამ ნაბიჯს კომპანია დიდ გარღვევას უწოდებს სქესობრივად გადამდები ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში.პრეპარატი ახდენს აივ-ინფექციის გადადების პრევენციას. ამ სახის მედიკამენტს PrEP-ს (pre-exposure prophylaxis) უწოდებენ და უკვე ათწლეულზე მეტია, რაც არსებობს. თუმცა, ის მხოლოდ აბების სახით იყო ხელმისაწვდომი და საჭირო იყო ყოველდღიური მიღება და ჯერ კიდევ ვერ შეძლო ინფექციის გლობალური მაჩვენებლის მნიშვნელოვანი შემცირება.„ისტორიული დღეა აივ-ინფექციის წინააღმდეგ მიმდინარე ათწლეულებიან ბრძოლაში“, — ამბობს Gilead-ის თავმჯდომარე და აღმასრულებელი დირექტორი დენიელ ო’დეი.Lenacapavir-მა, რომელიც ბაზარზე ბრენდული სახელით Yeztugo გავა, აჩვენა, რომ ზრდასრულებსა და მოზარდებში აივ-ინფექციის გადადების რისკს 99,9 პროცენტზე უფრო მეტით ამცირებს; შედეგად, ის ფუნქციურად უმძლავრესი ვაქცინაა.კომპანიამ ორი დიდი კლინიკური ცდა ჩაატარა. პირველში მონაწილეობდა 2000-ზე მეტი ქალი სუბსაჰარული აფრიკიდან. შედეგებმა აჩვენა ინფიცირების 100 პროცენტით შემცირება და დიდი უპირატესობა ყოველდღიურ აბებთან მიმართებაში.მეორე ცდაში 2000 კაცი და გენდერულად მრავალფეროვანი ინდივიდი მონაწილეობდა. წელიწადში მხოლოდ ორმა ინექციამ პრევენციის 99,9-პროცენტიანი მაჩვენებელი აჩვენა და კვლავ დაჯაბნა პრეპარატი Truvada.აღრიცხულ გვერდით ეფექტებს შორის იყო ნანემსარი ადგილის რეაქციები, თავის ტკივილი და გულისრევა.შთამბეჭდავი შედეგების მიუხედავად, ოპტიმიზმი შეიძლება შეარბილოს პრეპარატის მოსალოდნელმა მაღალმა ფასმა.აივ-ის პრევენციის წინა ხანგრძლივი მოქმედების ინექცია — cabotegravir-ი, რომელიც ორ თვეში ერთხელ კეთდება და FDA-მ 2021 წელს დაამტკიცა, წლიური დოზა ათობით ათასი დოლარი ღირს და ამიტომ, რაიმე დიდი გლობალური გავლენა ჯერ არ მოუხდენია.მიუხედავად იმისა, რომ Gilead-ს Yeztugo-ს ფასი ჯერ არ დაუსახელებია, ანალიტიკოსები ვარაუდობენ, რომ წლიური დოზის ფასი 25 000 დოლარს მიაღწევს. Lenacapavir-ის ამჟამინდელი სამკურნალო სახის პრეპარატის წლიური დოზის ფასი 39 000 დოლარია, მაგრამ ვარაუდობენ, რომ ფასი შემცირდება, როცა მისი საპრევენციო სახით გამოყენება დაიწყება.გასული წლის ოქტომბერში Gilead-მა ხელშეკრულება გააფორმა ექვს ფარმაცევტულ კომპანიასთან, რომ მათ პრეპარატის გენერიკული ვერსია აწარმოონ და გაავრცელონ 120 დაბალ და საშუალოშემოსავლიან ქვეყანაში.კვლევის შედეგები The New England Journal of Medicine-ში გამოქვეყნდა.მომზადებულია Agence France-Presse-ის მიხედვით.

1750336500

წყლიდან ამოყვანის შემდეგ, თევზი 22 წუთის განმავლობაში განიცდის ძლიერ ტკივილს - ახალი კვლევა

ყოველწლიურად ტრილიონობით თევზს იჭერენ. როგორც წესი, ბოლოს ისინი ჩვენს თეფშებზე ხვდებიან. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ცხოველს ჩვენთვის დიდად სასარგებლო შედეგები მოაქვს, ახალმა კვლევამ შეაფასა, როგორ იტანჯებიან ამით ისინი.ცისარტყელა კალმახი (Oncorhynchus mykiss) თავდაპირველად მხოლოდ წყნარი ოკეანის ცივწყლიან შენაკადებში ბინადრობდა, მაგრამ ახლა მთელ მსოფლიოში გავრცელებული პოპულარული თევზია, მოშენებულია ყველა კონტინენტზე ანტარქტიდის გარდა.მათ ძირითადად ასფიქსიით ხოცავენ, ან ღია ჰაერში, ან ყინულიან წყალში. მიუხედავად იმისა, რომ ეს თევზის მასობრივად დახოცვის ეკონომიური გზაა, ბიოლოგთა საერთაშორისო ჯგუფმა დაადგინა, რომ ამ მეთოდით სიკვდილისას, თითოეული თევზი დაახლოებით 22 წუთის განმავლობაში განიცდის ძლიერ ტკივილს.ცხოველის ტანჯვის რაოდენობრივი შეფასება რთულია, მაგრამ ბოლო პერიოდში მეცნიერებმა შექმნეს სტანდარტიზებული ჩარჩო, რომელიც ითვალისწინებს მათ მიერ განცდილი უარყოფითი მდგომარეობების, მაგალითად, სტრესის ან ტკივილის ხანგრძლივობას.მას კეთილდღეობის კვალის ჩარჩოს (WFF) უწოდებენ. მისი მიზანია, რომ ცხოველებთან მომუშავე ადამიანებს — ბიოლოგებს, ვეტერინარებს, ზოოპარკის მომვლელებს, ფერმერებს და ა. შ. — გაუადვილოს ცხოველთა კეთილდღეობის სტანდარტების გაუმჯობესება.„იზრდება საზოგადოების შეშფოთება ცხოველთა კეთილდღეობაზე პროდუქციის წარმოების პრაქტიკის გავლენის შესახებ. ჩვენი კვლევა გვთავაზობს პირველ რაოდენობრივ შეფასებას დახოცვის დროს თევზების მიერ განცდილი ტკივილისა და წარმოაჩენს რომ შესაძლებელია კეთილდღეობის გაუმჯობესება სხვა მეთოდების გამოყენებით“, — წერენ მკვლევრები.გამოქვეყნებული სამეცნიერო პუბლიკაციების კვლევით, ჯგუფმა წყლიდან ამოყვანილი თევზის გამოცდილების დეტალური სურათი შექმნა.ჰაერზე ხუთი წამით მოხვედრაც კი, თევზში იწვევს ნეიროქიმიურ რეაქციას, რაც შეიძლება შევადაროთ ჩვენში უარყოფით ემოციებს. ძლიერი ხტუნაობა და კლაკვნა კიდევ უფრო წარმოაჩენს რეაქციის სიძლიერეს.წყლის გარეშე, ლაყუჩების დელიკატური სტრუქტურა, რომელიც უზრუნველყოფს ჟანგბადისა და ნახშირორჟანგის მიმოცვლას — ერთმანეთს ეწებება და ხდება სუნთქვის შედეგად ნახშირორჟანგის დაგროვება. CO2 დონის აწევა რთავს ნოციცეპციას — სხეულის განგაშის სისტემას, რაც თევზის შეხუთვას იწვევს. თანდათანობით, მომატებული CO2 ცხოველის სისხლს და ცერებროსპინალურ სითხეს ამჟავიანებს, რაც საბოლოოდ გონების დაკარგვას იწვევს.თევზის ზომის და იმ გარემოს მიხედვით, რომელშიც მას კლავენ, ეს მტანჯველი გამოცდილება 2-დან 25 წუთამდე გრძელდება.„პროდუქციის სტანდარტულ წარმოებაში ეს შეესაბამება საშუალოდ 24 წუთს კილოგრამზე, ზოგიერთ შემთხვევაში კი ერთ საათამდე უკიდურეს ტკივილს“, — წერენ მკვლევრები.მათი შეფასებით, თევზის ელექტროშოკით დახოცვა, რაც ჰუმანურ ალტერნატივად მიიჩნევა, ტკივილს გარკვეულწილად ამცირებს.როგორც თავის ტვინის სკანირებები მიუთითებს, ელექტროშოკით დახოცვა ძლიერ ცვალებადია — იდეალურ შემთხვევაში, თევზი დაუყოვნებლივ ითიშება და სრულებით არ აქვს ცნობიერება სიკვდილამდე. თუმცა, ამჟამინდელი მეთოდებით ყოველთვის ასე არაა.მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ჩვენგანისთვის რთულია ჩვენი ადამიანური საქმიანობის ფასის ცხოველური პერსპექტივიდან დანახვა, ცხოველთა გამოცდილების ეს შედარებითი საზომი მკაფიო სურათს გვთავაზობს იმისა, თუ სად შეიძლება გაუმჯობესდეს ჩვენ მიერ საკვებად გამოყენებული ცხოველების კეთილდღეობა.თევზის ხოცვის ყველაზე გავრცელებული მეთოდის თანმხლები ტკივილის რაოდენობრივი შეფასებით, შესაძლოა, უკეთესი გზა ვიპოვოთ იმ მილიარდობით ცხოველზე ზრუნვისთვის, რომლებიც წლიდან-წლამდე გვკვებავენ.კვლევა Scientific Reports-ში გამოქვეყნდა.მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა