„ვწუხვარ ჩემპიონო, იმედია ყველაფერი კარგად იქნება“ - მაქს ჰოლოუეი ილია თოფურიაზე
1764438048
კემბრიჯის უნივერსიტეტის მკვლევრებმა ადამიანის ტვინის განვითარების ხუთი ძირითადი ეტაპი გამოავლინეს
კემბრიჯის უნივერსიტეტის მეცნიერებმა განსაზღვრეს ადამიანის ტვინის განვითარების ხუთი მნიშვნელოვანი ფაზა. კვლევის შედეგები, რომლებიც ჟურნალ Nature Communications-ში გამოქვეყნდა, მიუთითებს, რომ ტვინის „ზრდასრულ“ ეტაპს ადამიანი საშუალოდ 32 წლის ასაკში აღწევს.
კვლევის მიხედვით, სხვა გარდამავალ ეტაპებს 9, 66 და 83 წლის ასაკი წარმოადგენს. პროექტის ხელმძღვანელმა ალექსა მოსლიმ აღნიშნა, რომ ამ ეტაპების ცოდნა მნიშვნელოვან ინფორმაციას იძლევა ტვინის განვითარების ინდივიდუალურ განსხვავებებზე, რაც ბავშვებში სწავლის სირთულეებსა და ხანდაზმულებში დემენციის განვითარებას უკეთესად ხსნის.
მეცნიერებმა მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის (MRT) გამოყენებით შეისწავლეს თითქმის 4000 ადამიანის ტვინი, ახალშობილებიდან 90 წლის ასაკამდე. თანამედროვე ტექნოლოგია მეცნიერებს საშუალებას აძლევს დეტალურად დააკვირდნენ ტვინის სხვადასხვა უბნის შორის არსებულ კავშირებს.
ბავშვობა: ნეირონული კავშირების ინტენსიური ფორმირება
ბავშვობის პერიოდში ტვინი აქტიურად ქმნის და აძლიერებს ნეირონულ კავშირებს. ახალშობილებში სინაფსების რაოდენობა საგრძნობლად აღემატება ზრდასრულ ასაკში არსებულს. ასაკთან ერთად ტვინი ინარჩუნებს მხოლოდ იმ კავშირებს, რომელთა გამოყენება მნიშვნელოვანი ხდება, დანარჩენები კი ბუნებრივად ქრება. პარალელურად იზრდება თეთრი და რუხი ნივთიერებების მოცულობა და მყარდება კანის ქერქის სტრუქტურა. ამ ეტაპის ბოლოს საგრძნობლად უმჯობესდება კოგნიტური უნარები, თუმცა იზრდება ფსიქიკური დარღვევების განვითარების რისკიც.
9 წლიდან - ტვინის მოზარდული ეტაპი
დაახლოებით 9 წლიდან იწყება მოზარდობის ეტაპი, რომლის დროსაც თეთრი ნივთიერება კვლავ იზრდება. ეს პროცესი ხელს უწყობს ნეირონულ ქსელებს უფრო ეფექტიანად იმუშაონ და ტვინის სხვადასხვა უბანს შორის კოორდინაცია გაუმჯობესდეს. სწორედ ამ ასაკში ნეირონული კავშირები აღწევს მაქსიმალურ პროდუქტიულობას, რაც კოგნიტური ფუნქციების გაძლიერებას უწყობს ხელს.
32 წლიდან - ტვინის „ზრდასრული“ ფაზა
ტვინი სრულად ჩამოყალიბებულ სტადიას დაახლოებით 32 წლის ასაკში აღწევს. შემდეგი სამი ათწლეულის განმავლობაში მისი სტრუქტურა შედარებით სტაბილურია. ამ ფაზაში კოგნიტური უნარებიც და პიროვნული მახასიათებლებიც უცვლელი რჩება. ამავე პერიოდში იწყება ე.წ. „სეგრეგაციის“ პროცესი, ტვინის სხვადასხვა უბნები ნაკლებად ინტეგრირებულად მოქმედებენ.
66 წლიდან - ნეირონული ქსელების თანდათანადი ცვლილება
დაახლოებით 66 წლის ასაკიდან იწყება ნეირონული კავშირების გარდაქმნა და თეთრი ნივთიერების აქტივობის შემცირება. ეს ცვლილებები ზრდის ტვინის ფუნქციურ დარღვევებთან დაკავშირებული დაავადებების განვითარების რისკს.
83 წლის შემდეგ - ტვინის ბოლოს ეტაპი
ტვინის განვითარების ბოლო ფაზა დაახლოებით 83 წლის ასაკში დგება. ამ ეტაპზე ტვინი ნაკლებად ეყრდნობა თავის უბნებს შორის ინტეგრირებულ ურთიერთქმედებას, ხოლო ნერვული უჯრედების მდგომარეობა თანდათან უარესდება.
მეცნიერის თქმით, ტვინის განვითარების სხვადასხვა ფაზის შესწავლა აჩვენებს, რომ ეს პროცესი ეტაპობრივად მიმდინარეობს. აღნიშნული მოდელი მეცნიერებს საშუალებას აძლევს გამოავლინონ ასაკობრივი პერიოდები, როცა ტვინი განსაკუთრებით მოწყვლადია გარე ფაქტორების მიმართ.
